حکایت119-چه منّت و اذیّتی صدقاتِ ما را باطل می‌کند؟

قال علیه‌السلام: دَخلَ رجلٌ على محمدِ بنِ علیِّ بنِ موسى الرضا علیهم‌السلام وهو مسرورٌ، فقال: ما لی أراکَ مسروراً؟ قال: یابنَ رسولِ الله، سمعتُ أباک یقول: أحقُّ یومٍ بأن یَسُرَّ العبدُ فیهِ یومٌ یرزقُه اللهُ صدقاتٍ ومبراتٍ وسدِّ خلاتٍ من إخوانٍ له مؤمنین، وإنَّه قصدنی الیومَ عشرةٌ من إخوانی [المؤمنین] الفقراءِ، لهم عِیالات، قصدونی من بلد کذا وکذا، فأعطیتُ کلَّ واحدٍ منهم، فلهذا سروری. فقال محمدُ بن علی علیهماالسلام: لعمری إنک حقیقٌ بأن تَسُرَّ إن لم تکن أحبطتَه أو لم تُحبِطهُ فیما بعدُ. فقال الرجلُ: وکیف أحبطتُه وأنا مِن شیعتِکم الخُلَّصِ؟ قال: هاه! قد أبطلتَ بِرَّک بإخوانک وصدقاتِک. قال: وکیف ذاک یابنَ رسولِ الله؟ قال له محمد بن علی علیهماالسلام: اقرأ قولَ الله عزوجل: «یا أیها الذین آمنوا لا تُبطلوا صدقاتِکم بالمنِّ والأذَى» سوره بقره (2) آیه264. قال الرجلُ: یابنَ رسولِ الله، ما مننتُ على القومِ الذین تصدَّقتُ علیهم ولا آذیتُهم! قال له محمدُ بن علی علیهماالسلام: إنَّ اللهَ عزوجل إنما قال: «لا تُبطلوا صدقاتِکم بالمنِّ والأذى» ولَم یَقُل لاتُبطِلوُا بالمنِّ على مَن تتصدقون علیه، [وبالأذى لِمَن تَتَصَدَّقُونَ علیه] وهو کُلُّ أذى، أفَتَرَى أذاکَ للقومِ الذین تصدقتَ علیهم أعظمُ، أم أذاک لحفظتِک وملائکةِ اللهِ المقرَّبینَ حوالیکَ، أم أذاک لنا؟ فقال الرجلُ: بل هذا یابنَ رسولِ الله. فقال: فقد آذیتَنی وآذیتَهم وأبطلتَ صدقتَک. قال: لماذا؟ قال: لقولِک «وکیف أحبطتُه وأنا من شیعتِکم الخُلَّصِ»، ویحک، أتدری مَن شیعتنا الخلصُ؟ [قال: لا. قال: شیعتنا الخلّص] حزقیلُ المؤمنُ، مؤمنُ آل فرعونَ، وصاحبُ یس الَّذی قال الله تعالی [فیه]: «وجاء من أقصَی المدینةِ رجلٌ یَسعى» سوره یس (36) آیه 20. وسلمانُ وأبوذرٍّ والمقدادُ وعمّارُ، أ سوَّیتَ نفسَک بهؤلاء؟ أما آذیت بهذا الملائکةَ، وآذیتنا؟ فقال الرَّجلُ: أستغفرُ اللهَ وأتوبُ إلیه، فکیفَ أقولُ؟ قال: قل: أنا مِن مَوالیکم ومُحبِّیکم، ومُعادی أعدائِکم، ومَوالی أولیائِکم. فقالَ: کذلکَ أقولُ، وکذلک أنا یابنَ رسولِ اللهِ، وقد تُبتُ مِنَ القولِ الذی أنکرتَه، وأنکرتهُ الملائکةُ، فما أنکرتُم ذلکَ إلَّا لِإنکارِ اللهِ عزَّوجلَّ. فقال محمد بن علی بن موسى الرضا علیهم‌السلام: الآن قد عادت إلیک مثوباتُ صدقاتِک وزال عَنهَا الإحبَاطُ. التفسیر المنسوب للإمام الحسن العسکری علیه‌السلام، ص287، ح160.   

امام حسن عسکری علیه‌السلام فرمود: مردی در حالی که خوشحال بود، بر امام جواد علیه‌السلام وارد شد، حضرت فرمود: چرا خوشحالی؟ عرض کرد: ای پسر رسول خدا، از پدرت شنیدم که می‌فرمود: شایسته‌ترین روز برای خوشحالی، روزی است که در آن روز خداوند به‌او صدقات، خیرات (و نیکی‌ها و بخشش‌ها) و رفع حاجات از برادران مؤمن خود را روزی می‌کند، و امروز ده نفر از برادران مؤمن و فقیرِ عائله‌مندِ من، از فلان شهر و فلان شهر، نزد من آمدند و به‌هرکدامش چیزی بخشیدم، و خوشحالی من برای این است. امام جواد علیه‌السلام فرمود: به‌جان خودم قسم، سزاوار است که خوشحال باشی، مشروط بر این‌که تا به‌حال آن عملت را باطل نکرده باشی، یا بعد از این آن را از بین نبری، مرد گفت: چگونه آن را باطل کنم در حالی که من از شیعیانِ خالصِ شما هستم؟ فرمود: آهان! نیکی‌ات را به‌برادرانت و صدقاتت را باطل کردی! عرض کرد: چگونه، ای پسر رسول خدا؟ فرمود: این آیة شریفه را بخوان: «ای مؤمنان، صدقات خود را با منّت و آزار باطل نکنید». عرض کرد: ای پسر رسول خدا، من بر کسانی که به‌آنان صدقه دادم منّت نگذاشتم و اذیّتشان نکردم. حضرت فرمود: خداوند متعال فرموده است: «صدقاتتان را با منّت گذاشتن و اذیت کردن باطل نکنید»، و نفرموده است که صدقاتتان را با منّت گذاشتن بر کسی که به‌او صدقه می‌دهید و با اذیّت کردنِ کسی که به‌او صدقه می‌دهید باطل نکنید، و این اذیّت کردن شامل هر نوع اذیّتی می‌شود، آیا به‌نظر تو اگر اشخاصی را که به‌آنان صدقه دادی اذیّت کنی، بزرگتر است یا فرشتگانی که از تو محافظت می‌کنند و فرشتگان مقرّب خداوند را که اطراف تو هستند یا اذیّت کردن ما (بزرگ‌تر است)؟ مرد عرض کرد: بلکه اذیّت کردن شما و حافظان و فرشتگان مقرَّب الهی بزرگ‌تر است. فرمود: هم مرا و هم آنان را اذیّت و صدقاتت را باطل کردی. عرض کرد: چرا؟ فرمود: برای این سخنت: «چگونه صدقاتم را باطل کردم، در حالی که من از شیعیان خالص شما هستم؟»، وای برتو! آیا می‌دانی شیعیانِ خالصِ ما چه کسانی هستند؟ عرض کرد: نه، فرمود: شیعیانِ خالصِ ما، حزقیل مؤمن، همان مؤمن آل فرعون و صاحب یس است که خداوند متعال در شأن او فرموده است: «مردی شتابان از دورترین نقاط شهر (انطاکیه) فرا رسید»، و سلمان، ابوذر، مقداد و عمّار (از شیعیان ما هستند)، آیا خود را با این افراد برابر دانستی؟ آیا با این کار ما و فرشتگان را اذیّت نکردی؟ مرد گفت: از خداوند طلب آمرزش کرده و به‌سویش باز می‌گردم، حالا چه بگویم؟ فرمود: بگو: من از پیروان و دوستانِ شما و دشمنانِ دشمنان و دوستانِ دوستانِ شما هستم، عرض کرد: این‌گونه که شما فرمودید می‌گویم، و من این‌گونه هستم ای پسر رسول خدا، و از آن سخنی که شما و فرشتگان نمی‌پسندید توبه کردم، پس شما آن را ناشایست نمی‌دانید مگر به‌خاطر این‌که خداوند عزّوجلّ آن را ناشایست می‌داند. امام جواد علیه‌السلام فرمود: اکنون ثواب‌های صدقاتت به‌تو برگشت و باطل شدن از اعمالت برطرف شد.