عن البراءِ بن عازب، قال: کان معاذُ بنُ جبلٍ جالساً قریباً مِن رسولِ الله صلّی الله علیه و آله فی منزل أبی أیوب الأنصاری، فقال معاذ: یا رسولَ الله! أرأیتَ قولَ اللهِ تعالى: «یوم یُنفخ فی الصُور فتأتونَ أفواجاً» سورة نبأ (78) آیة 18. الآیات. فقال: یا معاذ! سألتَ عن عظیمٍ مِنَ الأمرِ، ثم أرسل عینیه، ثم قال: یُحشر عشرةُ أصنافٍ مِن أمّتی أشتاتاً، قد میّزهمُ اللهُ مِنَ المُسلِمِینَ، وبدَّلَ صُوَرَهُم بعضهُم على صورةِ القردةِ، وبعضهم على صورة الخنازیر، وبعضهم منکسون أرجلهم من فوق، ووجوههم من تحت، ثم یسحبون علیها، وبعضهم عمیً یترددون، وبعضهم صمٌّ بکمٌ لا یعقلون، وبعضهم یمضغون ألسنتَهم، فیسیل القیحُ من أفواههم لعاباً یتقذرهم أهلُ الجمع، وبعضهم مقطعة أیدیهم وأرجلهم، وبعضهم مصلبون على جذوع من نار، وبعضهم أشد نتناً من الجیف، وبعضهم یلبسون جباباً سابغةً من قطران، لازقةً بجلودهم؛ فأمّا الَّذین على صورةِ القردةِ فالقتّات مِنَ النَّاسِ، وأمّا الَّذین على صورة الخنازیر فأهلُ السُّحتِ، وأما المنکسون على رؤوسهم فأکلة الرِّبا، والعمی الجائرون فی الحکم، والصم والبکم المُعجِبون بأعمالهم، والَّذین یمضغون بألسنتهم فالعلماءُ والقضاةُ الَّذین خالفَ أعمالُهم أقوالَهم، والمقطعة أیدیهم وأرجلهم الَّذین یؤذونَ الجیران، والمصلّبون على جذوعٍ مِن نارٍ فالسعاةُ بالنّاسِ إلى السُّلطانِ، والَّذین هم أشدُّ نَتناً من الجیف فالَّذین یتمتَّعون بالشهواتِ واللَّذّات، ویمنعونَ حقَّ اللهِ فی أموالِهم، والَّذین یلبسون الجبابَ فأهلُ الفخر والخیلاء. مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، ج5، ص423.
از بَراءِ بن عازب روایتی است که می‌گوید: مُعاذ بن جبل در خانة ابوایّوبِ انصاری، نزدیک پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم نشسته بود. معاذ از رسول خدا دربارة آیة: روزی که در «صور» دمیده می‌شود، و شما گروه گروه وارد محشر میشوید، و آیات بعد از آن سؤال کرد و نظر حضرت را جویا شد. حضرت در پاسخ فرمود: ای معاذ، از موضوعِ بزرگی سؤال کردی! آن‌گاه رسول خدا گریست و فرمود: ده صنف از امّتِ من، متفرّق محشور می‌شوند، به‌طوری که خداوند آن‌ها را از مسلمانان جدا، و صورت‌های آن‌ها را تغییر می‌دهد: گروهی از آنان به‌‌شکلِ بوزینه و گروهی به‌‌شکلِ خوک‌ها محشور می‌شوند، و بعضی وارونه هستند؛ پاهایشان بهطرف بالا و صورت‌هایشان بهطرف پایین، و بدین کیفیّت بر روی صورت‌هایشان کشیده می‌شوند، و بعضی‌از آنان، نابینایان هستند و در حال کوری به‌این طرف و آن طرف متحیّرانه در آمد و شد هستند، و بعضی کران و لالانند و ابداً تعقّل و ادراک نمی‌کنند، و برخی زبان‌های خود را می‌جوند، پس چرک از دهانشان سرازیر می‌شود که اهل محشر از آنان متنفّرند، و بعضى دست و پایشان بریده شده است، و بعضى از ایشان، بر شاخه‌هایى از آتش آویزانند، و بعضى از آن‌ها بوی گندشان از مردار بدتر است، و بعضى از ایشان لباس‌هایى از مس مذاب شده در آتش که چسبیده به‌بدنشان است، در تن دارند؛ و امّا آنان که به‌‌شکلِ بوزینه هستند، آن‌ها اشخاصِ سخن‌چین هستند، و امّا آن‌هایى که به‌شکل خوکانند، پس آن‌ها حرام خورهایی هستند که از راه حرام کسب می‌کنند، و امّا آن‌هایی که به‌صورت‌هایشان وارونه‌اند، آن‌ها ربا خورانند، و نابینایان کسانی هستند که در حکمشان ستم می‌کنند، و کرها و لال‌ها، افرادى هستند که به‌اعمال خود مغرورند، و کسانی که زبان‌های خود را می‌جَوَند، دانشمندان و قاضیانی هستند که اعمالشان بر خلاف گفتارشان است، و اشخاصی که دست‌ها و پاهایشان بریده شده است، کسانی هستند که همسایگان را اذیّت می‌کنند، و به‌دار آویختگان بر شاخه‌هاى آتش، افرادی هستند که در میان مردم خبرچینی می‌کنند و اخبار مردم بیگناه را به‌پادشاه ظالم می‌رسانند، و آن‌هایى که بوی گندشان از مردار بدتر است، اشخاصی هستند که در شهوت‌ها و لذّت‌هاى حرام غوطه‌ورند، و حقوق مالى خدا را نمى‌پردازند، و آن‌هایى که لباسشان از مسِ ذو ب شده در آتش است، اهل فخرفروشی و خودپسندی هستند.
- ۰۳/۰۷/۱۲