روایت215-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (45-غرور، سبب هلاکت انسان)

یا أَبا ذَرٍّ، إِنَّ الرَّجُلَ لَیَعمَلُ الحَسَنَةَ فَیَتَّکِلُ عَلَیها، وَیَعمَلُ المُحَقَّراتِ حَتَّى یأتیَ اللّهَ وَهوَ عَلَیهِ غَضبانُ، وإِنَّ الرَّجُلَ لَیَعمَلُ السَّیِّئَةَ فَیَفرَقُ مِنها، یأتی آمِنا یَومَ القیامَةِ. همان، ص462.

اى ابوذر، مردى کارِ نیک انجام مى‌دهد و به‌آن تکیه مى‌کند و کارهاى (گناهانِ) کوچک هم انجام مى‌دهد و به‌پیشگاه خداوند وارد مى‌شود، در حالى که خدا از او خشمگین است، مردى هم کار بد مى‌کند و از آن نگران است، [ولی] روز قیامت، آسوده خاطر مى‌آید.

روایت214-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (44-آمرزش الهی، به‌خاطر ترس از ارتکاب گناه!)

یا أَبا ذَرٍّ، إِنَّ العَبدَ لَتُعرَضُ عَلَیهِ ذُنوبُهُ یَومَ القیامَةِ فیمَن ذَنَبَ ذُنوبَهُ فَیَقولُ: أما إِنِّی [منک] کُنتُ مُشفِقا، فَیُغفَرُ لَهُ. همان، ص462.

اى ابوذر، در روز رستاخیز، گناهان انسان گنهکار، در میان کسانی که همان گناه او را مرتکب شده‌اند، به‌او عرضه مى‌شود، و او (به‌گناهِ خویش) مى‌گوید: من (از تو) ترسان بودم! پس گناه او آمرزیده مى‌شود.

روایت213-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (43-کوچک شمردنِ اعمالِ زیاد)

یا أَبا ذَرٍّ، لو أَنَّ رَجُلاً کانَ لَهُ کَعَمَلِ سَبعینَ نَبیَّا لاحتَقَرَهُ وَخَشیَ أَن لا یَنجوَ مِن شَرِّ یَومِ القیامَةِ. همان، ص462.

اى ابوذر، اگر کسى به‌اندازة هفتاد پیامبر، عمل داشته باشد، شایسته است که آن را کم بداند و نگران باشد که نجات پیدا نمى‌کند.

روایت212-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (42-ترس از خدا در دنیا، امانِ از خدا در آخرت)

یا أَبا ذَرٍّ، یَقولُ اللّهُ تَعالى: «لا أَجمَعُ عَلى عَبدٍ خَوفَینِ وَلا أَجمَع لَهُ أَمنَینِ، فَإِذا أَمِنَنی فی الدُّنیا أَخفتُهُ یَومَ القیامَةِ وَإِذا خافَنی فَی الدُّنیا آمنتُهُ یَومَ القیامَةِ». همان، ص462.

اى ابوذر، خداوندِ متعال مى‌گوید: براى یک بنده، دو ترس و دو امان فراهم نمى‌کنم. اگر در دنیا، از من در امان باشد، او را در رستاخیز مى‌ترسانم و اگر در دنیا از من بترسد، در رستاخیز، در امانش مى‌دارم.

روایت211-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (41-خداوند، دلِ نرم را دوست دارد)

یا أَبا ذَرٍّ، مَن استَطاعَ أَن یَبکیَ فَلیَبکِ، وَمَن لَم یَستَطِع فَلیُشعِر قَلبَهُ الحُزنَ وَلیَتَباکَ، إِنَّ القَلبَ القاسیَ بَعیدٌ مِنَ اللّهِ تَعالى وَلَکِن لا یَشعُرونَ. همان، ص462.

اى ابوذر، هرکس مى‌تواند بگِرید، گریه کند و هرکس نمى‌تواند، دلش را اندوهناک کند و خود را به‌گریه بزند؛ چرا که دلِ سخت، از خداوندِ متعال دور است، ولى درک نمى‌کنند.

روایت210-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (40-علمِ نافع)

یا أَبا ذَرٍّ، مَن أُوتی مِنَ العِلمِ ما لا یُبکیهِ لَحقیقٌ أَن یَکونَ قَد أُوتی عِلما لا یَنفعُهُ، لِأَنَّ اللّه َ نَعَتَ العُلماءِ فَقالَ عَزَّوَجَلَّ: «إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا یُتْلَى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّدًاً. وَ یَقُولُونَ سُبْحَـنَ رَبِّنَآ إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا. وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعًا. سورة إسراء (17) آیات107-109» همان، ص462.

اى ابوذر، هر کس از علمى برخودار شود که او را نگریانَد، سزاوار است که گفته شود: از علمى برخوردار شده که سودى برایش ندارد؛ زیرا خداوند عزوجل، دانشمندان را این چنین ستوده است: «بى‌گمان، کسانى که پیش از نزول آن (قرآن)، دانش یافته‌اند، چون این کتاب بر آنان خوانده شود، سجده‌کنان به‌روى در مى‌افتند و مى‌گویند: منزّه است پروردگار ما، که وعدة پروردگار ما، قطعاً انجام شدنى است، و بر روى زمین مى‌افتند و مى‌گریند و بر فروتنى آن‌ها افزوده مى‌شود».

روایت209-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (39-اندوه طولانی بالاترین عبادت!)

یا أَبا ذَرٍّ، ما عُبِدَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلى مِثلِ طولِ الحُزنِ. همان، ص462.

اى ابوذر، خداوند عز و جل، هیچ‌گاه همانندِ اندوه طولانى، پرستیده نشد.

روایت208-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (38-اندوه قلبی و همیشگی مؤمن در دنیا)

یا أَبا ذَرٍّ، الدُّنیا سِجنُ المُؤمِنِ وَجَنَّةُ الکافِرِ، ومَا أَصبَحَ فیها مُؤمِنٌ إِلَا حَزینا، فکَیفَ لا یَحزَنْ المُؤمِنُ وَقَد أَوعَدَهْ اللّهُ جَلَّ ثَناؤُهُ إِنَّه وارِدُ جَهَنَّم وَلَم یَعِدُه أَنَّه صادِرٌ عَنها وَلَیَلقیَنَّ أَمراضا وَمُصیباتٍ، وَأُموراً تَغیظُهُ، وَلَیُظلَمَنَّ فَلا یُنتَصرُ، یَبتَغی ثَواباً مِنَ اللّهِ تَعالى، فَلا یَزالُ حَزیناً حَتّى یُفارِقَها، فَإِذا فَارَقَها أَفضى إِلى الرَّاحَةِ والکَرامَةِ. همان، ص461.

اى ابوذر، دنیا، زندانِ مؤمن و بهشتِ کافر است. هیچ مؤمنى در آن نیست، مگر این‌که اندوهناک است. چگونه مؤمن، اندوهناک نباشد، در حالى که خداوند عز و جل به‌او (در قرآن) وعدة ورود به‌دوزخ را داده، امّا وعدة بیرون آمدن از آن را نداده است؟ به‌او بیمارى‌ها و ناگوارى‌ها و امور خشمگین‌کننده مى‌رسد، و ستم مى‌بیند؛ امّا مدد نمى‌شود. از خداى متعال، درخواست ثواب مى‌کند. پس همواره اندوهناک است تا از دنیا جدا شود و هنگامى که از آن جدا شد، به‌آسایش و کرامت مى‌رسد.

روایت207-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (37-هرچه عمل برتر باشد ارزشمندتر است!)

یا أَبا ذَرٍّ، الدَّرَجَةُ فی الجَنَّةِ فَوقَ الدَّرَجَةُ کَما بَینَ السَّماءِ والأَرضِ، وإِنَّ العَبدَ لَیَرفَعُ بَصَرَهُ فَیَلمَعُ لَهُ نورٌ یَکادُ یَخطُفُ بَصَرَهُ فَیَفزَعُ لِذَلِکَ فَیقولُ: ما هَذا؟ فَیُقالُ: هَذا نورُ أَخیکَ، فَیَقولُ: أَخی فُلانٌ! کُنَّا نَعمَلُ جَمیعاً فی الدُّنیا وَقَد فُضِّلَ عَلیَّ هَکَذا؟ فَیُقالُ لَهُ: إِنَّه کانَ أَفضَلَ مِنکَ عَمَلاً. ثُمَّ یُجعَلُ فی قَلبِهِ الرِّضا حَتّى یَرضى. همان، ص461.

اى ابوذر، بهشت، درجه بر بالاى درجه است؛ همان‌طور که میان آسمان و زمین (فاصله زیاد است). بنده، چشمش را بالا مى‌چرخانَد و نورى بر او مى‌تابد که نزدیک است چشم او را برُباید و از این اتّفاق به‌فغان در مى‌آید و مى‌گوید: این چیست؟ پاسخ داده مى‌شود: این، نور برادرت است. پس مى‌گوید: فلان برادرم؟ ما که در دنیا با هم بودیم. او چه‌طور این‌گونه بر من برترى یافته است؟ به‌او گفته مى‌شود: او در عمل از تو برتر بود. آن‌گاه در دلش رضایتى نهاده مى‌شود، تا این‌که خشنود گردد.

روایت206-سفارشات پیامبر به‌ابوذر (36-بسیار مراقب زبانمان باشیم!)

یا أَبا ذَرٍّ، الصَّلاةُ عِمادُ الدِّینِ واللِّسانُ أَکبَرُ، وَالصَّدَقَةُ تَمحو الخَطیئَةَ وَاللِّسانُ أَکبَرُ، وَالصَّومُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ وَاللِّسانُ أَکبَرُ، وَالجِهادُ نباهَةٌ وَاللِّسانُ أَکبَرُ. همان، ص461.

اى ابوذر، نماز، تکیه‌گاه دین است و زبان، بزرگ‎تر است، صدقه، گناه را نابود مى‌کند، و زبان، بزرگ‌تر است، روزه، سپر آتش است، و زبان، بزرگ‌تر است، و جهاد، شرافت است، و زبان، بزرگ‌تر است.