حکایت64-هرچه داشت داد، تا نماز شب از دستش نرود!

مرحوم محمد نبیّ تویسرکانی می‌نویسد: مورد اعتمادترین اساتید بزرگم، مرحوم ملامحسن تویسرکانی نقل کرده است: مقدّس اردبیلی در اوایل تحصیلش در حجره‌ای تنها بود. یکی از طلاب مشتاق شد که با او هم حجره گردد، اما مقدس اردبیلی به‌این کار راضی نبود، و آن طلبه بر خواستة خود، اصرار زیادی کرد، تا این‌که مقدس اردبیلی به‌صورت مشروط راضی شد، و آن شرط این بود که احدی را بر حالاتی که از وی می‌بیند مطلع نکند، و آن طلبه هم پذیرفت. این طلبه مدتی با مقدس اردبیلی هم‌حجره شد. در این مدت آن دو در تنگدستی عجیبی قرار گرفتند، به‌گونه‌ای که حتی از تهیة غذایی برای زنده ماندن هم ناتوان بودند و این حالت آن قدر سخت و طاقت‌فرسا بود که ضعف و شکستگی و سایر آثارش در ظاهر آن طلبه آشکار گردید. مردی او را دید و از حالش مطلع شد و علت بدحالی وی را جویا شد. آن مرد طلبه، ابتدا سعی کرد از حال خود چیزی نگوید، ولی بعد از بافشاری، التماس و اصرار، وی را از حالشان باخبر می‌کند. آن شحص می‌رود و با خود قدری غذا و مبلغی پول می‌آورد، و به‌آن طلبه می‌گوید: این غذا و پول مال تو و رفیقت. وقتی مقدس اردبیلی می‌آید، آن طلبه، داستان را برایش نقل و از ماجرا او را باخبر می‌کند. مقدس اردبیلی می‌گوید: چرا حالمان را برایش گفتی و پیمانت را شکستی؟ آن مرد طلبه از مقدس عذر خواهی کرده و می‌گوید: چه کنم؟ او خیلی اصرارو پافشاری کرد. مقدس ار دبیلی به‌او گفت: دیگر زمان جدایی میان من و تو رسید، و از آنجا که غذا و پول رزق الهی است، نصف آنها از آنِ من و نیم دیگر مالِ توست. اتفاقاً همان شب، مقدس اردبیلی محتلم شد و برای غسل کردن و آماده شدن برای شب‌زنده‌داری به‌حمام رفت، ولی چون هنوز زمان باز کردن در حمام نرسیده بود، حمامی در را باز نکرد. مقدس اردبیلی مزد وی را افزایش داد تا در را باز کند، ولی او قبول نکرد، مقدس اردبیلی باز هم اجرتش را بالاتر بود، تا آن‌که تمام سهم خود را به‌او پیشنهاد داد و حمامی پذیرفت و در را باز کرد، و مقدس به‌داخل حمام رفت و غسل کرد و به‌منزل خویش برگشت و مشغول نماز شب خویش گردید. هر مقام بالایی که خداوند متعال به‌مقدس اردبیلی داد، برگشت به‌همان شب می‌کند! لئالی‌الأخبار، محمّد نبی تویسرکانی، ج1، ص115.

حکایت63-خلیفه‌ای بر روی حصیر

وقال سوید بن غفلة: دَخلتُ عَلىَ أمیرالمؤمنینَ علیه‌السلام بعد مابُویع بالخلافةِ وهو جالسٌ على حصیرٍ صغیرٍ، ولیس فی البیتِ غیرُه، فقلت: یا أمیرالمؤمنین بیدک بیتُ المال ولستُ أرى فی بیتک شیئاً ممّا یُحتاجُ إلى البیت؟ فقال علیه‌السلام: یا ابنَ غفلة إنَّ اللبیبَ لایَتَأثَّثُ فی دارِ النقلة، ولنا دارُ أمنٍ قد نَقَلنَا إلیها خَیرَ متاعِنا، وإنَّا عَن قلیلٍ إلیها صائرونَ. بحار الأنوار، ط مؤسسةالوفاء، العلامة المجلسی، ج70، ص321.

سوید بن غفله می‌گوید: زمانی که مردم به‌خلافت با امیرمؤمنان علی علیه‌السلام بیعت کرده بودند، روزی خدمت ایشان شرفیاب شدم. دیدم روی حصیر کوچکی نشسته است. در آن خانه جز آن حصیر چیز دیگری نبود. عرض کردم: یا علی! بیت المال در اختیار شما است، در این خانه جز این حصیر چیزی دیگر از لوازم یافت نمی‌شود! فرمود: سوید بن غفله! عاقل در مسافرخانه و خانه‌ای که باید از آنجا نقل مکان کند، تهیه وسایل نمی‌نماید. ما خانه‌ای با آرامش خاطر داریم که بهترین اسباب خود را به‌آنجا منتقل کرده‌ایم، و ما به‌زودی به‌سوی آن خانه (آخرت) رهسپار خواهیم شد.

حکایت62-استفاده از لحظات عمر

استاد موحدی می‌گوید: مرحوم والد فرمودند: گاهی ایشان (آیت‌الله العظمی سید حسین بروجردی) به‌واسطة کثرت مشاغل، از موعد مقرر، چند دقیقه‌ای دیرتر به‌درس حاضر می‌شد. یک روز که ایشان دیر تشریف آوردند، یکی از علماء اعتراض کردند و گفتند: وقت طلاب ضایع می‌شود. آقا فرمود: چرا شما وقت خود را تلف می‌کنید؟ من این دوازده جزء قرآن را که الآن حفظم، از همین وقت‌ها استفاده کرده‌ام، شما هم بی‌کار ننشینید، این چند دقیقه‌ای که من دیر رسیدم، مشغول حفظ قرآن باشید. مردان علم در میدان عمل، سید نعمت‌الله حسینی، ج1، ص213.

حکایت61-پول نتوانسته است مرا فریب دهد

استاد موحدی می‌گوید: مرحوم والد فرمودند: روزی در منزل آیت‌الله (العظمی سید حسین) بروجردی در خدمت ایشان بودم و یک دستمال بزرگ پر از اسکناس و پول در جلو ایشان بود، به‌من فرمود: فلانی، من چندان فضیلت و برتری در خود سراغ ندارم، ولی این را می‌دانم و در خودم می‌بینم که پول نتوانسته تا امروز مرا به‌خود جلب نماید و من به‌این پول‌ها فریفته شوم. مردان علم در میدان عمل، سید نعمت‌الله حسینی، ج1، ص212.

حکایت60-کباب نخوردن آیت‌الله بروجردی

استاد فاضل، موحدی، در برنامة سیمای فرزانگان صبح جمعة رادیو، 24 مرداد 65، در بارة آیت‌الله العظمی مرحوم [سید حسین] بروجردی چند داستان کوتاه نقل فرمودند که ذکرش در اینجا بی فایده نیست از جمله نقل کردند: به‌علت درد پایی که آیت‌الله بروجردی داشتند همراه ایشان سفری به‌آب گرم محلات کردیم و چند روزی آنجا توقف کردیم. چون مردمِ فقیر و مستضعف آن ناحیه از تشریف فرمایی آقا آگاه شدند، برای زیارت ایشان و استفاده از وجود ایشان به‌آن محل زیاد آمده بودند. یک روز آقا دستور دادند چند رأس گوسفند خریداری شده وکشتند و گوشت همه را بین فقراء قسمت کردند و مقدار کمی نگهداشتند. موقع نهار سه سیخ کباب پخته و در میان سفره نهادند که آقا میل بفرمایند، ولی آقا فقط نان با ماست و چند عدد خیاری که در سفره بود میل می‌فرمودند و هیچ توجهی به‌کباب‌ها نداشتند. عرض کردند: آقا، گوشتِ تمامِ گوسفندها را بین فقرا قسمت کردیم و اگر سهم سرانه هم حساب کنیم این مقدار سهم شما است، چرا میل نمی‌فرمایید؟ فرمود: غیر ممکن است از کبابی که بوی آن به‌مشام فقراء رسیده من میل نمایم. پس ما هم به‌واسطة احترام ایشان نخوردیم، تا آن‌که آن کباب‌ها را بردند به‌فقرای مجاور دادند. مردان علم در میدان عمل، سید نعمت الله حسینی، ج1، ص212.

حکایت59-نمک شناس باشیم!

روزی یکی از دوستان ملا محمد تقی مجلسی؛ پدر علامه محمدباقر مجلسی، از دست همسایه خود که به‌همراه جمعی دیگر از شب تا صبح به‌لهو و لعب و نوشیدن شراب می‌پرداختند، نزد او شکایت کرد. ملا محمد تقی مجلسی به‌او گفت: امشب همسایة خود و همراهانش را برای صرف شام دعوت کن. من نیز خواهم آمد.

دوست ملا محمد تقی، بدون کوچکترین اعتراضی قبول کرد و به‌سراغ آنان رفت. رئیس آنان (عیاران) ضمن قبول دعوت با خوشحالی گفت: چه شده است که به‌طایفه ما ملحق شده‌ای؟

میزبان بدون اظهار نظر به‌خانه بازگشت و اسباب شام را فراهم ساخت. چون شب فرارسید، ملا محمد تقی زودتر از مهمانان به‌خانه دوستش آمد و در آنجا نشست. چون مهمانان وارد خانه شدند و چشمشان به‌ملا محمد تقی افتاد، متعجب شدند.

رئیس آنان که حضور یک فرد روحانی را، مانع عیش و نوش دانست، در صدد برآمد که با حیله‌ای او را از میدان به‌در کند. لذا رو به‌ملا محمدتقی کرد و گفت: شیوه‌ای که شما در دست دارید بهتر است یا کاری که ما آن را در پیش گرفته‌ایم. ملا محمد تقی مجلسی، با لحنی ملایم و آرام گفت: خوب هرکدام شیوة کار خود را بیان و بعد قضاوت می‌کنیم که کدام بهتر است. رئیس گروه که از برخورد مؤدبانة این روحانی در شگفت مانده بود گفت: این سخن نیکویی است، درنگی کرد و سپس ادامه داد: یکی از اوصاف ما این است که وقتی نمک کسی را خوردیم دیگر به‌او خیانت نمی‌کنیم. ملا محمد تقی فرصت را غنیمت شمرد و گفت: من این مطلب را که شما گفتید قبول ندارم. اما سردستة آنان درحالی‌که قیافة حق به‌جانبی را به‌خود گرفته بود گفت: این از اصول طایفة ماست. ملا محمد تقی مجلسی با چشمانی که نور هدایت در آن برق می‌زد، نگاهی به‌آنان کرد. لحظه‌ای مکث نمود و سپس با نَفَسِ مسیحایی خود فرمود: آیا شما تا حال نمک خدا را خورده‌اید! این سخن ملا محمد تقی مجلسی همانند آب سردی بر آتش طغیان و غرور آنان فرو ریخت. سکوت سراسر مجلس را فراگرفت، رنگ خجالت بر سیمایشان نشست، زیر چشم نگاهی به‌هم کردند و بدون این‌که سخنی بگویند، خانه را ترک کردند.

صاحب‌خانه که شاهد این صحنه بود دلهره سراسر وجودش را فراگرفت. نزد ملا محمد تقی آمد و گفت: این‌که بدتر شد. ملا محمد تقی مجلسی گفت: صبر کن تا ببینم بعدها چه می‌شود و چند لحظه بعد از خارج شدن آنها ملا محمد تقی مجلسی هم به‌خانه‌اش بازگشت. صبح زود درب خانة ملا محمد تقی به‌صدا درآمد. وقتی در خانه را گشود، رئیس آن گروه را دید که پشت در خانه ایستاده است. رئیس زودتر از ملا محمد تقی سلام کرد و گفت: دیشب سخن شما مرا به‌فکر واداشت. اینک غسل کرده و توبه نموده‌ام و آمده‌ام تا شما مسائل دینی را به‌من بیاموزید. لبخند رضایت بر لبان ملا محمد تقی نشست و با روی گشاده او را به‌خانه دعوت و از او پذیرایی کرد. پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه به‌نقل از علامه مجلسى، مردى از فردا ص 24 و 25.

حکایت58-چرا حضرت موسی کلیم الله شد؟

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مُوسَى علیه‌السلام أَنْ یَا مُوسَى، أَ تَدْرِی لِمَ اصْطَفَیْتُکَ بِکَلَامِی دُونَ خَلْقِی؟ قَالَ: یَا رَبِّ، وَ لِمَ ذَاکَ؟ قَالَ: فَأَوْحَى اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى إِلَیْهِ أَنْ یَا مُوسَى، إِنِّی قَلَّبْتُ عِبَادِی ظَهْراً لِبَطْنٍ فَلَمْ أَجِدْ فِیهِمْ أَحَداً أَذَلَّ لِی نَفْساً مِنْکَ؛ یَا مُوسَى، إِنَّکَ إِذَا صَلَّیْتَ وَضَعْتَ خَدَّکَ عَلَى التُّرَابِ أَوْ قَالَ: عَلَى الْأَرْضِ. الکافی، ط الاسلامیة، الشیخ الکلینی،ج2، ص123- اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، ج3، ص187، باب التواضع، ح7.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: خدای عزوجل به‌موسی علیه‌السلام وحی فرمود که ای موسی، آیا می‌دانی چرا از میان همة مخلوقاتم تو را برای هم‌سخنی با خود برگزیدم؟ عرض کرد: برای چه ای پروردگارم! خداوند تبارک وتعالی به‌او فرمود: من بندگانم را زیر و رو کردم (همه را بررسی کردم)، در میان آنها کسی را از تو متواضع‌تر در برابر خود نیافتم؛ ای موسی، تو هنگامی که نماز می‌خوانی، چهره‌ات را بر روی خاک (و با تردید راوی)، یا روی زمین، می‌گذاری.   

حکایت57-مگس و خواری ستمگران!

عَنِ الرَّبِیعِ صَاحِبِ الْمَنْصُورِ قَالَ قَالَ الْمَنْصُورُ یَوْماً لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام وَ قَدْ وَقَعَ عَلَى الْمَنْصُورِ ذُبَابٌ فَذَبَّهُ عَنْهُ ثُمَّ وَقَعَ عَلَیْهِ فَذَبَّهُ عَنْهُ ثُمَّ وَقَعَ عَلَیْهِ فَذَبَّهُ عَنْهُ فَقَالَ: یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ، لِأَیِّ شَیْءٍ خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى الذُّبَابَ؟ قَالَ: لِیُذِلَّ بِهِ الْجَبَّارِینَ. علل الشرائع، الشیخ الصدوق، ج2، ص496.

ربیع، همراه منصور دوانیقی، می‌گوید: روزی مگسی بر صورت منصور نشست، آن را از خود دور کرد، ولی دوباره برگشت و بر چهره‌اش فرود آمد، و با سه بار تکرار این عمل، او به‌تنگ آمد. در همین موقع امام صادق علیه‌السلام بر او وارد شد. منصور از امام صادق علیه‌السلام پرسید: خدای متعال به‌چه منظور مگس را آفرید؟ امام فرمود: برای این‌که ستمگران را خوار کند و خودخواهی آنان را نابود کند.

حکایت56-رفاقتی که از بین رفت!

عَنْ عَمْرِو بْنِ نُعْمَانَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: کَانَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام صَدِیقٌ لَا یَکَادُ یُفَارِقُهُ إِذَا ذَهَبَ مَکَاناً، فَبَیْنَمَا هُوَ یَمْشِی مَعَهُ فِی الْحَذَّاءِینَ‌ وَ مَعَهُ غُلَامٌ لَهُ سِنْدِیٌّ یَمْشِی خَلْفَهُمَا، إِذَا الْتَفَتَ الرَّجُلُ یُرِیدُ غُلَامَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَلَمْ یَرَهُ، فَلَمَّا نَظَرَ فِی الرَّابِعَةِ، قَالَ: یَا ابْنَ الْفَاعِلَةِ أَیْنَ کُنْتَ؟! قَالَ: فَرَفَعَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام یَدَهُ فَصَکَّ بِهَا جَبْهَةَ نَفْسِهِ ثُمَّ قَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ، تَقْذِفُ أُمَّهُ؟! قَدْ کُنْتُ أَرَى أَنَّ لَکَ وَرَعاً فَإِذَا لَیْسَ لَکَ وَرَعٌ. فَقَالَ: جُعِلْتُ فِدَاکَ، إِنَّ أُمَّهُ سِنْدِیَّةٌ مُشْرِکَةٌ. فَقَالَ: أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِکُلِّ أُمَّةٍ نِکَاحاً؟! تَنَحَّ عَنِّی! قَالَ: فَمَا رَأَیْتُهُ یَمْشِی مَعَهُ حَتَّى فَرَّقَ الْمَوْتُ بَیْنَهُمَا. الکافی، ط الاسلامیة، الشیخ الکلینی، ج2، ص324.

عمرو بن نعمان جعفی می‌گوید: امام صادق علیه‌السلام رفیقی داشت که هر وقت امام علیه‌السلام جایی می‌رفت با ایشان بود. یک روز که به‌همراه امام علیه‌السلام در بازار کفّاش‌ها قدم می‌زد و غلامش که از اهالی سند هندوستان بود به‌دنبال وی و امام علیه‌السلام حرکت می‌کرد، ناگهان رفیق امام، به‌جستجوی غلامش پرداخت ولی او را نیافت، و این کار سه مرتبه ادامه یافت، هنگامی که برای بار چهارم نگاه کرد و او را (در کنار خود) دید، گفت: ای مادر به‌حرام! کجا بودی؟ راوی می‌گوید: امام صادق علیه‌السلام دستش را بالا برد و زد روی پیشانی خود، سپس فرمود: منزه است خداوند، به‌مادرش نسبت ناروا می‌دهی؟ من فکر می‌کردم تو از خدا می‌ترسی، ولی حالا می‌بینم در تو هیچ ترسی از خدا نیست! رفیق امام گفت: فدایت گردم، مادرش اهل سند هندوستان و مشرک است. فرمود: مگر نمی‌دانی که هر جماعت و گروهی ازدواجی دارند؟! از من دور شو! راوی می‌گوید: دیگر امام علیه‌السلام را ندیدم که با او همراه شود تا زمانی که مرگ میان آن دو جدایی انداخت.

روایت59-سی و هشت فضیلت‌ برای نمازهای پنجگانه

وَ قَالَ رسول الله صلّی الله علیه و آله: إِنَّ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ زِینَةً وَ زِینَةُ الْإِسْلَامِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ رُکْنٌ وَ رُکْنُ الْمُؤْمِنِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ سِرَاجٌ وَ سِرَاجُ قَلْبِ الْمُؤْمِنِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ ثَمَنٌ وَ ثَمَنُ الْجَنَّةِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ بَرَاءَةٌ وَ بَرَاءَةُ الْمُؤْمِنِ مِنَ النَّارِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ أَمَانٌ وَ أَمَانُ الْمُؤْمِنِ مِنَ الْقَطِیعَةِ وَ الْفُرْقَةِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ خَیْرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فِی الصَّلَاةِ وَ بِهَا یَتَبَیَّنُ الْمُؤْمِنُ مِنَ الْکَافِرِ وَ الْمُخْلِصُ مِنَ الْمُنَافِقِ وَ هِیَ عِمَادُ الدِّینِ وَ مَلَاذُ الْجَسَدِ وَ زَیْنُ الْإِسْلَامِ وَ مُنَاجَاةُ الْحَبِیبِ لِلْحَبِیبِ وَ قَضَاءُ الْحَاجَةِ وَ تَوْبَةُ التَّائِبِ وَ تَذْکِرَةُ الْمَنِیَّةِ وَ الْبَرَکَةُ فِی الْمَالِ وَ سَعَةُ الرِّزْقِ وَ نُورُ الْوَجْهِ وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِ وَ اسْتِنْزَالُ الرَّحْمَةِ وَ اسْتِجَابَةُ الدَّعْوَةِ وَ اسْتِغْفَارُ الْمَلَائِکَةِ وَ رَغْمُ الْمُلْحِدِینَ وَ قَهْرُ الشَّیَاطِینِ وَ سُرُورُ الْمُؤْمِنِ وَ کَفَّارَةُ الذُّنُوبِ وَ حِصْنُ الْمَالِ وَ قَبُولُ الشَّهَادَةِ وَ عِمْرَانُ الْمَسَاجِدِ وَ زَیْنُ الْبَلَدِ وَ التَّوَاضُعُ لِلَّهِ وَ نَفْیُ الْکِبْرِ وَ اسْتِکْثَارُ الْقُصُورِ وَ مُهُورُ حُورِ الْعِینِ وَ غَرْسُ الْأَشْجَارِ وَ هَیْبَةُ الْفُجَّارِ وَ نُثَارُ الرَّحْمَةِ مِنَ اللَّهِ. جامع الأخبار، الشیخ محمد بن محمد سبزواری، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بیروت، ص72- آیت‌الله جرجانی، بیت معظم له، 6/1/1402، مشهد مقدس.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: 1- همانا هر چیزی زینتی دارد، زینت اسلام، نمازهای پنجگانه است، 2- هر چیزی اساسی دارد و اساس مؤمن، نمازهای پنجگانه است، 3- هر چیزی چراغی دارد و چراغ دل مؤمن، نمازهای پنجگانه است، 4- هر چیزی بهایی دارد و بهای بهشت، نمازهای پنجگانه است، 5- و برای هر چیزی بیزاری وجود دارد و بیزاری (و سند آزادی) مؤمن از آتش جهنم نمازهای پنجگانه است،  6- و برای هر چیزی در امان بودن است، و حفظ شدن و آسیب ندیدن مؤمن از هجران و جدا شدن از معنویات و انوار الهی، نمازهای پنجگانه است، 7- و خیر دنیا و آخرت در نماز است، 8- و به‌وسیلة نماز مؤمن از کافر 9- و مخلِص از منافق تمیز داده می‌شود، 10- و نماز ستون دین، 11- و پناهگاه بدن، 12- و زینت اسلام، 13- و مناجات دوست با دوست، 14- و برآورده شدن حاجت، 15- و توبة توبه‌کننده، 16- و یادآورندة حاجت‌ها، 17- و برکت در ثروت، 18- و وسعت در روزی، 19- و نورانیّت در چهره، 20- و سربلندی برای مؤمن، 21- و آورندة رحمت، 22- و مستجاب شدن دعا، 23- و طلب آمرزش فرشتگان، 24- و به‌خاک مالیده شدن بینی مشرکین، 25- و قهر کردن شیاطین، 26- و شادی مؤمن، 27- و کفارة گناهان، 28- و حفظ اموال، 29- و پذیرفته شدن شهادت، 30- و آبادنی مساجد، 31- و زینت شهر و محلّ سکونت، 32- و فروتنی برای خداوند، 33- و قبول نکردن تکبّر، 34- و زیاد شدن قصرهای بهشتی، 35- و مَهرهای حورالعین، 36- و کاشتن درخت‌ها (در بهشت)، 37- و شکوه و عظمتی در برابر فاسقان، 38- و پاشیدن رحمت از طرف خداوند، است.