رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: مؤمن در میان پنج سختی قرار دارد؛ 1-مؤمنی که به‌او حسادت می‌ورزد، 2-و منافقی که با او دشمنی می‌کند، 3-و کافری که با او می‌جنگد، 4-و شیطانی که او را گمراه می‌کند، 5-و نفسی که با او در حال درگیری است.
انس بن مالک می‌گوید: رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: شش کار را برای من قبول کنید تا من هم برای شما بهشت را تعهّد کنم؛ 1-هرگاه خبری را نقل کردید، دروغ نگویید، 2-و هرگاه قولی دادید، خُلف وعده نکنید، 3-و هرگاه امانت‌دار شدید، در امانت خیانت نکنید، 4-و چشمان خود را (در برابر نامحرم) برهم نهید، 5-و دامن خود را (از حرام) حفظ کنید، 6-و دستان و زبان‌هایتان را (از اذیّتِ مردم) نگه‌دارید.
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت شده است که ایشان از پیامبر صلّی الله علیه و آله نقل کرده است که آن حضرت فرمود: برای عاقل، اگر واقعاً عاقل است، سزوار است که برای او در روز چهار ساعت باشد؛ وقتی برای مناجات با پروردگارش، و زمانی برای محاسبة نفس، و ساعتی برای این‌که برود نزد اهل علم؛ همان کسانی که نسبت به‌امر دینش او را بینا و او را نصیحت و موعظه می‌کنند، و وقتی هم قرار دهد برای نفسِ خود و لذّت‌هایش از امر دنیا، به‌شرط این‌که آن لذّت‌ها حلال و زیبا باشد.
پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: شش چیز، زیبا است، ولی از شش نفر زیباتر است؛ 1- عدالت زیبا است، ولی از پادشاهان زیباتر است، 2- صبر زیبا است ولی از فقرا زیباتر است، 3-دوری از گناه زیبا است ولی از علما زیباتر است، 4-سخاوت زیبا است ولی از ثروتمندان زیباتر است، 5-توبه قشنگ است ولی از جوانان زیباتر است، 6-حیا زیبا است ولی از زنان زیباتر است. و فرمانداری که عدالت ندارد مانند ابری است که باران ندارد، و فقیری که صبر ندارد مانند چراغی است که روشنایی ندارد، و عالمی که ورع ندارد مانند درختی است که میوه ندارد، و ثروتمندی که بخشندگی ندارد مانند جایی است که گیاه ندارد، و جوانی که توبه ندارد مانند رودی است که آب ندارد، و زنی که حیا ندارد مانند غذایی است که نمک ندارد.
محمد بن ابوحمزه از مردی نقل کرده که او این حدیث را به‌امیرالمؤمنین علیه‌السلام رسانده است [این حدیث هم مجهول است و هم مرسَل]. راوی نقل می‌کند: پیرمردی نابینا و مسن در حالی که گدایی می‌کرد، بر امیرالمؤمنین علیه‌السلام گذشت. حضرت سؤال کرد: این چیست؟ عرض کردند: ای امیرمؤمنان، نصرانی است. فرمود: از او استفاده کرده‌اید، حال که سنّش بالا رفته و ناتوان شده است، خرجی او را نمی‌دهید؟ بر او از بیت‌المال انفاق کنید.
مسعدة بن صدقه از امام صادق و ایشان از پدران گرامیشان علیهم‌السلام نقل می‌کنند که امیرالمؤمنین علیه‌السلام با مردی ذمِّی همراه شد، مرد ذمّی از حضرت پرسید: ای بندة خدا، به‌کجا می‌خواهی بروی؟ فرمود: می‌خواهم به‌کوفه سفر کنم. وقتی در ادامة مسیر، راهِ مردِ ذمی از راهِ امیرالمؤمنین علیه‌السلام جدا شد و به‌راه خود رفت، امیرالمؤمنین علیه‌السلام هم مسیر خود را کج کرده و با او همراه شد. مرد ذمی از حضرت پرسید: مگر تو نگفتی که می‌خواهی به‌کوفه بروی؟ فرمود: چرا. ذمی عرض کرد: ولی تو که از راه خود گذشتی. فرمود: خودم می‌دانم. پرسید: پس چرا راه خود را با من کج کردی؟ فرمود: این کارِ من برای به‌پایان رساندنِ همراهی نیکو است، و آن این است که وقتی دو نفر با هم در مسیری حرکت کردند، و خواستند از هم جدا شوند، خوب است مرد، قدری همراه همسفر خود برود، و این دستور پیامبرمان صلی الله علیه و آله و سلّم است. ذمی پرسید: این‌گونه فرمود؟ حضرت پاسخ داد: آری. مرد ذمی گفت: حتماً هریک از پیروان او، برای این از او پیروی کرده‌اند که وی دارای چنین اعمال بزرگوارانه‌ای است، پس من تو را گواه می‌گیرم که من بر دین تو هستم، و ذمّی با امیرالمؤمنین علیه‌السلام به‌کوفه برگشت، و چون آن حضرت را شناخت به‌آیین اسلام گروید.
از حَکَم بن عُتَیبَه نقل شده که گفت: در زمانی که من در خدمت امام باقر علیه‌السلام بودم و اتاق پُر از جمعیت بود، ناگهان پیرمردى تکیه زنان بر عصاى مخصوص خود که از عصای معمولی بلندتر و از نیزه کوتاه‌تر بود و مانند نیزه، نوک عصایش از آهن بود، روی آورد تا ایستاد جلوی در اتاق و گفت: السلام علیک یابن رسول اللّه و رحمة اللّه و برکاته، و سپس ساکت شد. امام باقر علیه‌السلام فرمود: وعلیک السلام و رحمة اللّه و برکاته.
پیرمرد سپس رو به‌جمعیتِ داخلِ اتاق کرد و گفت: السلام علیکم و سپس سکوت کرد، تا این‌که آن جمعیت همگى جواب سلامش را دادند. او آن‌گاه رو به‌امام باقر علیه‌السلام کرد و گفت: یابن رسول اللّه، خدا مرا قربانت کند، مرا نزدیک خود بنشان؛ زیرا به‌خدا سوگند، من، شما و دوستداران شما را دوست دارم، و به‌خدا قسم، من، شما و دوستدارانتان را براى حرصِ در دنیا دوست ندارم، و به‌خدا قسم من از دشمن شما نفرت دارم و از او بیزارم، و به‌خدا قسم، نفرت و بیزارى من از او به‌خاطر پدرکشتگی، یا وجود کینه یا دشمنی میان من و او نیست، به‌خدا قسم من آن‌چه را شما حلال می‌شمارید، حلال مى‌دانم و آن‌چه را شما حرام می‌دانید، حرام مى‌شمارم و منتظر امر (حکومت) شما هستم، پس فدایت شوم، آیا با چنین وضعى براى من امید (آمرزش از طرف خدا و نجات روز قیامت را) دارى؟
امام باقر علیه‌السلام فرمود: جلوتر بیا، جلوتر بیا، تا این‌که حضرت، او را پهلوى خود نشاند، سپس فرمود: اى شیخ، مردى نزد پدرم على بن الحسین علیهماالسلام آمد و از او همین سؤالى را کرد که تو از من پرسیدى و پدرم به‌او فرمود: تو اگر از دنیا بروى، بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و بر علىّ و حسن و حسین و على بن الحسین علیهم‌السلام وارد خواهى شد و قلبت شاد و دلت خنک و دیدگانت روشن خواهد شد و آن‌گاه که نَفَست به‌این‌جا - حضرت با دست خود به‌گلویش اشاره فرمود - رسد، کرام الکاتبین با شور و شادى به‌استقبالت خواهند آمد و اگر زنده بمانى، شاهد چیزى خواهى بود [قیام قائم و حکومت اهل بیت] که خداوند با آن، دیدگانت را روشن خواهد گرداند و با ما در عالى‌ترین مراتب خواهى بود.
پیرمرد گفت: چه فرمودى اى ابوجعفر؟ حضرت سخن خود را برایش تکرار کرد. پیرمرد گفت: اللّه اکبر، اى ابو جعفر، اگر از دنیا بروم بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و بر على و حسن و حسین و على بن الحسین علیهم‌السلام وارد خواهم شد و دیدگانم روشن و قلبم شاد و دلم خنک خواهد گشت و آن‌گاه که نَفَسم به‌این‌جا رسد، کرام الکاتبین با شور و شادى به‌استقبالم خواهند آمد و اگر زنده بمانم شاهد چیزى خواهم بود که خداوند به‌سبب آن چشم مرا روشن گرداند و با شما در عالی‌ترین مراتب باشم؟! پیرمرد سپس با آواى بلند گریست و هق هق کُنان اشک ریخت تا جایى که به‌زمین چسبید. حاضران در خانه نیز، با دیدن حال پیرمرد، بلند بلند گریستند و هق هق کنُان اشک ریختند. امام باقر علیه‌السلام پیش آمد و با انگشتِ خود، اشک‌هاى او را از پلک‌هایش پاک مى‌کرد و به‌زمین مى‌ریخت.
پیرمرد سپس سرش را بلند کرد و به‌امام باقر علیه‌السلام عرض کرد: یابن رسول اللّه، فدایت شوم، دستت را به‌من بده. حضرت دست خود را به‌او داد. پیرمرد آن را بوسید و بر دیده و گونة خود نهاد؛ سپس پیراهن خود را از روى شکم و سینه‌اش کنار زد و دست حضرت را بر شکم و سینة خود نهاد و آن‌گاه برخاست و خداحافظى کرد و رفت.
امام باقر علیه‌السلام به‌پشت سر او نگاه مى کرد. سپس رو به‌جمعیت کرد و فرمود: هرکه دوست دارد مردى از اهل بهشت را ببیند به‌این مرد بنگرد. حَکَم بن عُتَیبه گوید: من در عمرم مجلس عزایى مانند آن مجلس ندیدم.
نقل شده که ابلیس، حضرت موسی علیه‌السلام را ملاقات کرد، پس گفت: ای موسی، تو کسی هستی که خداوند او را برای پیامبری خود برگزید و سخنان زیادی با تو گفت، و من یکی از مخلوقات خدایم، و می‌خواهم توبه کنم، پس تو برایم در پیشگاه پروردگارم واسطه شو که توبة مرا بپذیرد. موسی گفت: قبول است، و از پروردگارش قبولی توبة ابلیس را خواستار شد، خداوند متعال فرمود: ای موسی، حاجتت را برآورده کردم، پس به‌ابلیس دستور بده که در برابر قبر آدم سجده کند. پس موسی علیه‌السلام ابلیس را ملاقات کرد و به‌او گفت: به‌تو دستور داده شده که برای قبولی توبه‌ات برای قبر آدم سجده کنی. ابلیس با شنیدن این پیام، تکبّر ورزید و عصبانی شد و گفت: من در برابر آدم وقتی زنده بود سجده نکردم، چگونه حال که زنده نیست برایش سجده کنم؟ سپس ابلیس گفت: ای موسی، تو به‌خاطر این‌که واسطة میان من و پروردگارت شدی، بر من حقّی پیدا کردی، پس در سه‌جا مرا یاد کن تا در آن جاها تو را گمراه نکنم،
1-وقتی عصبانی می‌شوی، مرا یادکن؛ زیرا روح من در دل تو است و چشمم در چشم تو است، و مانند خون در تو جاری می‌شوم،
2- هنگامی که به‌جهاد می‌روی و دشمن را در جنگ ملاقات می‌کنی، به‌یاد من باش؛ زیرا من در آن هنگام نزد فرزندان آدم می‌آیم و فرزندان، همسر و خانواده‌اش را به‌یادش می‌آورم تا به‌دشمن پشت و از میدان فرار کند،
3- مبادا با زنی که نامحرم تو است، همنشینی کنی؛ زیرا من پیام‌رسان او به‌تو و تو به‌او هستم.
از ابوحبیب نِبَاجی نقل شده است که گفت: در خواب دیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله به‌نِباج آمده و در مسجدی که هر سال حاجیان آنجا فرود می‌آیند، فرود آمده و گویا من رفتم سوی او و بر او سلام کردم و پیش روی او ایستادم و دیدم جلوی او طبقی از برگ خرمای مدینه قرار داشت و در آن خرمای صَیحانی بود. مُشتی از آن برداشت و به‌من داد، شمردم هیجده خرما بود، پس [خواب خود را] چنین تأویل [تعبیر] کردم که من به‌عدد هر یک خرما، یک سال بمانم. و چون از این خواب بیست روز گذشت، در زمینی بودم که برای زراعت آن را اصلاح می‌نمودم، کسی آمد و خبر قدوم [تشریف‌فرمایی] حضرت رضا علیه‌السلام را آورد که در آن مسجد فرود آمده و از مدینه می‌آید و مردم به‌سوی او می‌شتافتند. پس من نیز آمدم، او را دیدم در موضعی که پیغمبر صلی الله علیه و آله را دیده بودم، نشسته، و زیر او حصیری بود چنانچه در زیر آن حضرت بود و پیش او طبقی از برگ خرما و در آن خرمای صیحانی بود. بر او سلام کردم و جواب داد و مرا نزدیک خواند و مشتی از آن خرما [به‌من] داد، شمردم همان عدد بود که حضرت رسول صلی الله علیه و آله داده بود، گفتم: زیاد کن یابن رسول الله! فرمود: اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله از این زیادتر می‌داد ما هم می‌دادیم. منتهی‌الآمال، شیخ عباس قمی، ج2، ص1134.