حکایت146-تشکیل دادگاه در کوچه‌های کوفه

قَالَ: ذَکَرَ الْکُوفِیُّونَ أَنَّ سَعِیدَ بْنَ الْقَیْسِ الْهَمْدَانِیِّ رَآهُ یَوْماً فِی شِدَّةِ الْحَرِّ فِی فِنَاءِ حَائِطٍ فَقَالَ: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ بِهَذِهِ السَّاعَةِ؟ قَالَ: مَا خَرَجْتُ إِلَّا لِأُعِینَ مَظْلُوماً أَوْ أُغِیثَ مَلْهُوفاً، فَبَیْنَا هُوَ کَذَلِکَ إِذْ أَتَتْهُ امْرَأَةٌ قَدْ خَلَعَ قُلْبَهَا لَا تَدْرِی أَیْنَ تَأْخُذُ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّى وَقَفَتْ عَلَیْهِ فَقَالَتْ: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ، ظَلَمَنِی زَوْجِی وَ تَعَدَّى عَلَیَّ وَ حَلَفَ لَیَضْرِبُنِی فَاذْهَبْ مَعِی إِلَیْهِ، فَطَأْطَأَ رَأْسَهُ ثُمَّ رَفَعَهُ وَ هُوَ یَقُولُ: لَا وَ اللَّهِ حَتَّى یُؤْخَذَ لِلْمَظْلُومِ حَقُّهُ غَیْرُ مُتَعْتَعٍ‌وَ أَیْنَ مَنْزِلُکِ؟ قَالَتْ: فِی مَوْضِعِ کَذَا وَ کَذَا. فَانْطَلَقَ مَعَهَا حَتَّى انْتَهَتْ إِلَى مَنْزِلِهَا، فَقَالَتْ: هَذَا مَنْزِلِی، قَالَ: فَسَلَّمَ، فَخَرَجَ شَابٌّ عَلَیْهِ إِزَارٌ مُلَوَّنَةٌ، فَقَالَ: اتَّقِ اللَّهَ فَقَدْ أَخَفْتَ زَوْجَتَکَ، فَقَالَ: وَ مَا أَنْتَ وَ ذَاکَ؟ وَ اللَّهِ لَأُحْرِقَنَّهَا بِالنَّارِ لِکَلَامِکَ، قَالَ: وَ کَانَ إِذَا ذَهَبَ إِلَى مَکَانٍ أَخَذَ الدِّرَّةَ بِیَدِهِ وَ السَّیْفُ مُعَلَّقٌ تَحْتَ یَدِهِ، فَمَنْ حَلَّ عَلَیْهِ حُکْمٌ بِالدِّرَّةِ ضَرَبَهُ وَ مَنْ حَلَّ عَلَیْهِ حُکْمٌ بِالسَّیْفِ عَاجَلَهُ فَلَمْ یَعْلَمِ الشَّابُّ إِلَّا وَ قَدْ أَصْلَتَ السَّیْفَ وَ قَالَ لَهُ: آمُرُکَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَاکَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تَرُدُّ الْمَعْرُوفَ؟ تُبْ وَ إِلَّا قَتَلْتُکَ، قَالَ: وَ أَقْبَلَ النَّاسُ مِنَ السِّکَکِ یَسْأَلُونَ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ علیه‌السلام حَتَّى وَقَفُوا عَلَیْهِ قَالَ: فَأُسْقِطَ فِی یَدِ الشَّابِ‌ وَ قَالَ: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ، اعْفُ عَنِّی عَفَا اللَّهُ عَنْکَ وَ اللَّهِ لَأَکُونَنَّ أَرْضاً تَطَأُنِی، فَأَمَرَهَا بِالدُّخُولِ إِلَى مَنْزِلِهَا وَ انْکَفَأَ وَ هُوَ یَقُولُ:‌ «لا خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ‌» الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَصْلَحَ بِی بَیْنَ مَرْأَةٍ وَ زَوْجِهَا، یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى‌: «لا خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً». سوره نساء (4) آیه114. الإختصاص، الشیخ المفید، ج1، ص157.  

در مورد دفاع از مظلوم و فریادرسیِ ستمدیده، ابن دأب می‌گوید: اهل کوفه گفته‌اند که سعید بن قیس هَمْدانی روزی در شدّت گرما امیرالمؤمنین علیه‌السلام را در جلوی دیواری دید، عرض کرد: ای امیرمؤمنان، در چنین وقتی (این‌جا چه می‌کنید)؟ فرمود: بیرون نیامدم مگر برای این‌که مظلومی را یاری کنم یا به‌فریاد ستمدیده‌ای برسم. در همین هنگام زنی که شوهرش دستبند او را از دستش درآورده بود، و نمی‌دانست کجا برود، به‌سوی آن حضرت آمد، تا این‌که روبه‌روی ایشان ایستاد و عرض کرد: ای فرمانروای مؤمنان، شوهرم بر من ستم کرده و به‌من زور گفته و قسم یاد کرده است که مرا بزند! با من تا نزد او بیا. حضرت سرش را فرود آورد، سپس سرِ خود را بالا آورد، در حالی که می‌فرمود: نه به‌خدا قسم، تا این‌که حق ستمدیده بدون هیچ سختی و دردِسری، گرفته شود، خانه‌ات کجاست؟ عرض کرد: در فلان و فلان جا، حضرت با او راه افتاد تا رسید به‌خانه‌اش، زن عرض کرد: این خانة من است، حضرت (به‌منظور استیذان) سلام کرد، مردی با شلوار رنگارنگ از خانه بیرون آمد، حضرت به‌او فرمود: از خدا بترس؛ زیرا همسرت را ترسانده‌ای! گفت: به‌تو چه ربطی دارد؟ به‌خدا قسم به‌خاطر حرف تو او را با آتش می‌سوزانم! و عادت حضرت این بود که هر وقت جایی می‌رفت تازیانه را به‌دستش می‌گرفت، در حالی که شمشیر (در میان غلاف)، زیر دستش آویزان بود، هرکس مستحقِّ تازیانه زدن می‌شد با تازیانه او را می‌زد و هرکس مستحقِّ شمشیر می‌گردید، فوراً با شمشیر او را می‌زد، جوان تا آمد به‌خودش بیاید حضرت شمشیر را از نیام در آورد و به‌او فرمود: تو را امر به‌معروف و نهی از منکر می‌کنم و تو معروف را باز می‌گردانی؟! توبه کن، و گرنه تو را می‌کشم! راوی می‌گوید: مردم از راه‌های مختلف روی آوردند در حالی که به‌دنبال امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌گشتند، تا این‌که رسیدند به‌حضرت و مقابل ایشان ایستادند، جوان که تا این لحظه امام علیه‌السلام را نشاخته بود، با شناخت آن حضرت متنبِّه شد و عرض کرد: ای امیرمؤمنان، مرا ببخش، خدا تو را ببخشد، به‌خدا قسم من خاکِ زیرِ پای شما هستم! حضرت به‌آن زن دستور داد که داخل منزل خود گردد، و خود برگشت، در حالی که می‌فرمود: هیچ فایده‌ای در سخنانِ سرّیِ آن‌ها نیست مگر آن‌که کسی در صدقه دادن و نیکویی کردن و اصلاح میان مردم سخنِ سرّی گوید. ستایش مخصوص آن خدایی است که به‌وسیلة من میانِ زنی و شوهرش اصلاح فرمود. خداوند تبارک وتعالی می‌فرماید: هیچ فایده‌ای در سخنانِ سرّیِ آن‌ها نیست مگر آن‌که کسی در صدقه دادن و نیکویی کردن و اصلاح میان مردم سخنِ سرّی گوید (و هرکه بر این کار در طلبِ رضایِ خدا چنین کند) به‌زودی خدا به‌او اجر عظیم کرامت فرماید.

روایت147-پاسخ امام صادق علیه‌السلام به‌منصور

و قال ابن حمدون [محمد بن الحسن بن محمد بن علی بن حمدون فی کتاب التذکرة الحمدونیة، ج1، ص113، ح230.]: کَتَبَ المَنْصُورُ إلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ: لِمَ لَاتَغْشَانَا کَمَایَغْشَانَا سَائِرُ النَّاسِ؟ فَأَجَابَهُ: لَیْسَ لَنَا مَانَخَافُکَ مِنْ أجْلِهِ وَ لَاعِنْدَکَ مِنْ أمْرِ الْآخِرَةِ مَانَرْجُوکَ لَهُ وَ لَا أنْتَ فِی نِعْمَةٍ فَنُهَنِّئُکَ بِهَا، وَ لَاتَرَاهَا نِقْمَةً فَنُعَزِّیکَ بِهَا، فَمَا نَصْنَعُ عِنْدَکَ؟ قَالَ: فَکَتَبَ إلَیْهِ: تَصْحَبُنَا لِتَنْصَحَنَا، فَأَجَابَهُ عَلَیْهِ‌السَّلَامُ: مَنْ أَرَادَ الدُّنْیَا لَایَنْصَحُکَ وَ مَنْ أرَادَ الْآخِرَةَ لَایَصْحَبُکَ، فَقَالَ المَنصوُرُ: وَ اللهِ لَقَدْ مَیَّزَ عِنْدِی مَنَازَلَ النَّاسِ مَنْ یُرِیدُ الدُّنیَا مِمَّنْ یُرِیدُ الْآخِرَةَ وَ أنَّهُ مِمَّنْ یُرِیدُ الْآخِرَةَ لَا الدُّنیَا. کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ابوالحسن علی بن عیسی بن أبی الفتح الاربلی، قدم له احمدالحسینی، ج2، ص208.

ابن حمدون می‌نویسد: منصور دوانیقی نامه‌ای بدین مضمون به‌امام صادق علیه‌السلام نوشت: چرا مانند بقیة مردم نزد ما نمی‌آیی؟ حضرت در پاسخش مرقوم فرمود: ما چیزی نداریم که به‌خاطر آن از تو بترسیم، و در نزد تو از امر آخرت چیزی که ما از تو آن را امید داشته باشم، نیست، و تو در نعمتی نیستی که بیاییم به‌تو تبریک بگوییم، و تو آن خلافتی را که در دست داری، کیفر و تنبیه از جانب خداوند، نمی‌دانی، تا بیاییم به‌تو به‌خاطر آن کیفر، تسلیت بگوییم، پس برای چه چیزی نزد تو بیاییم؟ منصور در جواب به‌حضرت نوشت: با ما دوستی، همنشینی و معاشرت کن تا ما را نصیحت کنی. حضرت در جواب مکتوب فرمود: هرکس دنیا را بخواهد تو را نصیحت نمی‌کند و هرکس آخرت را بخواهد، با تو معاشرت و نشست و برخاست نمی‌کند! منصور (با خواندن این جواب) گفت: به‌خدا قسم، برایم جایگاه‌های مردم را مشخص کرد؛ چه آنان که طالب دنیا هستند و چه آن‌هایی که طالب آخرتند، و او از کسانی است که طالب آخرت است نه دنیا.

حکایت145-تفاوت سپاه علی علیه‌السلام با سپاه معاویه

عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهماالسلام قَالَ: قُلْتُ: یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ، حَدِّثْنَا حَدِیثَ عَقِیلٍ، قَالَ: نَعَمْ، جَاءَ عَقِیلٌ إِلَیْکُمْ بِالْکُوفَةِ وَ کَانَ عَلِیٌّ علیه‌السلام جَالِساً فِی صَحْنِ الْمَسْجِدِ وَ عَلَیْهِ قَمِیصٌ سُنْبُلَانِیٌّ قَالَ: فَسَأَلَهُ، قَالَ: أَکْتُبُ لَکَ إِلَی یَنْبُعَ؟ قَالَ: لَیْسَ غَیْرَ هَذَا؟ قَالَ: لَا، فَبَیْنَمَا هُوَ کَذَلِکَ إِذْ أَقْبَلَ الْحُسَیْنُ علیه‌السلام، فَقَالَ: اشْتَرِ لِعَمِّکَ ثَوْبَیْنِ، فَاشْتَرَی لَهُ، قَالَ: یَا ابْنَ أَخِی، مَا هَذَا؟ قَالَ: هَذِهِ کِسْوَةُ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه‌السلام، ثُمَّ أَقْبَلَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی عَلِیٍّ علیه‌السلام، فَجَلَسَ فَجَعَلَ یَضْرِبُ یَدَهُ عَلَی الثَّوْبَیْنِ وَ جَعَلَ یَقُولُ: مَا أَلْیَنَ هَذَا الثَّوْبَ یَا أَبَا یَزِیدَ، قَالَ: یَا حَسَنُ أَخْدِ عَمَّکَ، قَالَ: وَاللهِ مَا أَمْلِکُ صَفْرَاءَ وَ لَا بَیْضَاءَ، قَالَ: ثُمَّ قَالَ: یَا مُحَمَّدُ، أَخْدِ عَمَّکَ، قَالَ: وَ اللَّهِ مَا أَمْلِکُ دِرْهَماً وَ لَا دِینَاراً، قَالَ: فَاکْسُهُ بَعْضَ ثِیَابَک. قَالَ عَقِیلٌ: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ، ائْذَنْ لِی إِلَی مُعَاوِیَةَ، قَالَ: فِی حِلٍّ مُحَلَّلٍ، فَانْطَلَقَ نَحْوَهُ، وَ بَلَغَ ذَلِکَ مُعَاوِیَةَ، فَقَالَ: ارْکَبُوا أَفْرَهَ دَوَابِّکُمْ وَ الْبَسُوا مِنْ أَحْسَنِ ثِیَابِکُمْ؛ فَإِنَّ عَقِیلًا قَدْ أَقْبَلَ نَحْوَکُمْ، وَ أَبْرَزَ مُعَاوِیَةُ سَرِیرَهُ، فَلَمَّا انْتَهَی إِلَیْهِ عَقِیلٌ، قَالَ مُعَاوِیَةُ: مَرْحَباً بِکَ یَا أَبَا یَزِیدَ، مَا نَزَعَ بِکَ؟ قَالَ: طَلَبُ الدُّنْیَا مِنْ مَظَانِّهَا، قَالَ: وَفِّقْتَ وَ أَصَبْتَ، قَدْ أَمَرْنَا لَکَ بِمِائَةِ أَلْفٍ، فَأَعْطَاهُ الْمِائَةَ الْأَلْفِ، ثُمَّ قَالَ: أَخْبِرْنِی عَنِ الْعَسْکَرَیْنِ اللَّذَیْنِ مَرَرْتَ بِهِمَا؛ عَسْکَرِی وَ عَسْکَرِ عَلِیٍّ، قَالَ: فِی الْجَمَاعَةِ أُخْبِرُکَ أَوْ فِی الْوَحْدَةِ؟ قَالَ: لَا، بَلْ فِی الْجَمَاعَةِ، قَالَ: مَرَرْتُ عَلَی عَسْکَرِ عَلِیٍّ علیه‌السلام، إِذَا لَیْلٌ کَلِیلِ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله وَ نَهَارٌ کَنَهَارِ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله إِلَّا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ لَیْسَ فِیهِمْ، وَ مَرَرْتُ عَلَی عَسْکَرِکَ فَإِذَا أَوَّلُ مَنِ اسْتَقْبَلَنِی أَبُو الْأَعْوَرِ وَ طَائِفَةٌ مِنَ الْمُنَافِقِینَ وَ الْمُنَفِّرِینَ بِرَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله إِلَّا أَنَّ أَبَا سُفْیَانَ لَیْسَ فِیهِمْ، و مَرَرْتُ عَلَی عَسْکَرِکَ، فَکَفَّ عَنْهُ، حَتَّی إِذَا ذَهَبَ النَّاسُ، قَالَ لَهُ: یَا أَبَا یَزِیدَ، أَیْشٍ صَنَعْتَ بِی؟! قَالَ: أَ لَمْ أَقُلْ لَکَ فِی الْجَمَاعَةِ أَوْ فِی الْوَحْدَةِ فَأَبَیْتَ عَلَیَّ؟ قَالَ: أَمَّا الْآنَ فَاشْفِنِی مِنْ عَدُوِّی، قَالَ: ذَلِکَ عِنْدَ الرَّحِیلِ، فَلَمَّا کَانَ مِنَ الْغَدِ شَدَّ غَرَائِرَهُ وَ رَوَاحِلَهُ وَ أَقْبَلَ نَحْوَ مُعَاوِیَةَ وَ قَدْ جَمَعَ مُعَاوِیَةُ حَوْلَهُ، فَلَمَّا انْتَهَی إِلَیْهِ، قَالَ: یَا مُعَاوِیَةُ، مَنْ ذَا عَنْ یَمِینِکَ؟ قَالَ: عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ، فَتَضَاحَکَ، ثُمَّ قَالَ: لَقَدْ عَلِمَتْ قُرَیْشٌ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ أَحْصَی لِتُیُوسِهَا مِنْ أَبِیهِ، ثُمَّ قَالَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا أَبُو مُوسَی، فَتَضَاحَکَ، ثُمَّ قَالَ: لَقَدْ عَلِمَتْ قُرَیْشٌ بِالْمَدِینَةِ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ بِهَا امْرَأَةٌ أَطْیَبَ رِیحاً مِنْ قِبِّ أُمِّهِ، ثُمَّ قَالَ: أَخْبِرْنِی عَنْ نَفْسِی یَا أَبَا یَزِیدَ، قَالَ: تَعْرِفُ حَمَامَةَ؟ ثُمَّ سَارَ، فَأَلْقَی فِی خَلَدِ مُعَاوِیَةَ، قَالَ: أُمٌّ مِنْ أُمَّهَاتِی لَسْتُ أَعْرِفُهَا، فَدَعَا بِنَسَّابَیْنِ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ، فَقَالَ: أَخْبِرَانِّی أَوْ لَأَضْرِبَنَّ أَعْنَاقَکُمَا، لَکُمَا الْأَمَانُ، قَالا: فَإِنَّ حَمَامَةَ جَدَّةُ أَبِی سُفْیَانَ السَّابِعَةُ وَ کَانَتْ بَغِیّاً وَ کَانَ لَهَا بَیْتٌ تُوُفِّیَ فِیهِ، قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیهمالسلام: وَ کَانَ عَقِیلٌ مِنْ أَنْسَبِ النَّاسِ. بحارالأنوار، ج42، ص111، باب أحوال إخوانه و عشائره صلوات الله علیه، ح2، به‌نقل از الأمالی للطوسی،

از عبدالصّمد نقل شده است که او گفت: به‌امام صادق علیه‌السلام عرض کردم: داستان عقیل را برایمان بازگو فرمایید. فرمود: بله، عقیل به‌شهر شما، کوفه آمد، در حالی که علی علیه‌السلام در صحن مسجد نشسته، و لباسی گشاد و بلند بر تن کرده بود، عقیل از حضرت در خواست کمک نمود، فرمود: آیا می‌خواهی سند باغم را که در مکانی بین مکّه و مدینه به‌نام «یَنبُع» است به‌نام تو بزنم؟ عقیل پرسید: غیر از این باغ چیز دیگری نیست؟ فرمود: نه، در همین هنگام حسین علیه‌السلام وارد شد، حضرت فرمود: برای عمویت دو لباس بخر، امام حسین علیه‌السلام آن‌ها را برایش خرید، عقیل به‌امام حسین عرض کرد: ای برادر زاده، این چیست؟ امام حسین علیه‌السلام فرمود: این‌ها از همان لباس‌های امیرالمؤمنین علیه‌السلام است، آن‌گاه عقیل، (با لباس‌های در دست) جلو آمد تا رسید به‌علی علیه‌السلام، و نشست، علی علیه‌السلام دستش را برآن لباس‌ها می‌زد و (خطاب به‌برادرش عقیل) می‌فرمود: چه لباس نرمی است ای ابایزید! (حضرت رو به‌امام حسن علیه‌السلام کرد و) فرمود: حسن جان، به‌عمویت (چیزی) هدیه کن، عرض کرد: به خدا قسم هیچ دینار و درهمی را مالک نیستم، سپس (به‌فرزند دیگرش محمد بن حنفیه) فرمود: ای محمد، به‌عمویت (چیزی) هبه کن، عرض کرد: به‌خدا قسم مالک هیچ دینار و درهمی نیستم، فرمود: از لباس‌های خودت بر تن او کن. عقیل عرض کرد: ای امیرمؤمنان، به‌من اجازه ده تا بروم نزد معاویه، فرمود: تو آزاد و رها شده هستی، پس برو به‌جانب او. خبر آمدن عقیل به‌معاویه رسید، گفت: سوار بر بهترین (سرحال‌ترین، تندروترین و قوی‌ترین) مرکب‌های خود شوید و بهترین لباس‌های خود را بپوشید؛ زیرا عقیل به‌سوی شما آمده است، و معاویه تخت خود را آشکار نمود (و به‌نمایش گذاشت)، چون عقیل به‌او رسید معاویه گفت: ای ابایزید، خوش آمدی، تو را چه چیزی [در این‌جا] حاضر کرده و به‌این‌جا آورده است؟ گفت: به‌دنبال دنیا از مکان‌هایی که آن دنیا از آن مکان‌ها گمان برده می‌شود! گفت: موفّق شدی و پیدا کردی! دستور داده‌ایم تا به‌تو صد هزار [درهم یا دینار] بدهند، و صد هزار را به‌او داد، سپس گفت: به‌من از دو لشکری که از کنارشان گذشتی؛ لشکر من و لشکر علی خبر بده، گفت: در میان جمع، به‌تو خبر دهم یا در تنهایی؟ گفت: نه، در میان جمع! گفت: از سپاه علی علیه‌السلام گذشتم، در آنجا شبی را دیدم مانند شبِ پیامبر صلّی الله علیه و آله و روزی را مانند روز آن حضرت، جز این‌که رسول خدا در میانشان نیست، و بر سپاه تو گذشتم، در آنجا اوّلین کسی که به‌استقبال من آمد ابوالأعور و دسته‌ای از منافقین و کسانی که پیامبر را مجبور به‌هجرت به‌مدینه نمودند، بودند، جز این‌که ابوسفیان در میانشان نیست، و از لشکر تو گذشتم، معاویه او را از ادامة صحبت منع کرد و نگذاشت ادامه دهد، تا این‌که مردم رفتند، معاویه به‌او گفت: ای ابایزید، با من چه کردی؟! گفت: مگر نگفتم در میان جمع بگویم یا به‌تنهایی و تو با من مخالف کردی؟ معاویه گفت: ولی اکنون مرا از ملامت دشمنانم نجات ده، گفت: این کار باشد برای زمان خداحافظی. روز بعد کیسه‌ها و بارهایش را بست، و به‌سوی معاویه رفت، و معاویه در اطراف خود خواصّش را جمع کرده بود، چون به‌معاویه رسید، گفت: ای معاویه، آن کسی که سمت راست توست کیست؟ گفت: عمروعاص، (عقیل) لبخندی زد و گفت: قریش می‌داند که نتوانسته است تعداد بُزهای نرِ پدرش را بشمارد! آن‌گاه گفت: این کیست؟ معاویه جواب داد: ابوموسی. عقیل، لبخندی زد و گفت: قریش می‌داند که در مدینه زنی خوشبوتر از استخوان دنبالچة مادرش نبوده است!   بعد معاویه گفت: ای ابایزید، مرا از خودم خبر ده! گفت: حمامه را می‌شناسی؟ و سپس راه افتاد، با این ترفند، معاویه را به‌فکر فرو برد! معاویه گفت: مادری از مادران من است، اما او را نمی‌شناسم! معاویه دو نَسَب‌شناسِ اهل شام را فراخواند و گفت: به‌من خبر دهید که حمامه کیست و گرنه گردن هر دوی شما را می‌زنم! و به‌آنان امان داد که خطری تهدیدشان نمی‌کند. آن دو (نسب‌شناس) گفتند: حمامه، هفتمین مادر بزرگ ابوسفیان است، که زناکار بود و اتاقی داشت که در آن مرد! امام صادق علیه‌السلام فرمود: عقیل یکی از برترین نسب‌شناسان بود.

روایت146-چند نصیحت کاربردی و مهمّ از رسول خدا صلّی الله علیه و آله

قال رسولُ اللهِ صلّی اللهُ علیه و آله: إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ شَرَفاً وَ إِنَّ شَرَفَ الْمَجَالِسِ مَا اسْتُقْبِلَ بِهِ الْقِبْلَةُ، مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَکُونَ أَعَزَّ النَّاسِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ، وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَکُونَ أَقْوَی النَّاسِ فَلْیَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ، وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَکُونَ أَغْنَی النَّاسِ فَلْیَکُنْ بِمَا فِی یَدِ اللَّهِ أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِی یَدِهِ، ثُمَّ قَالَ: أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِشِرَارِ النَّاسِ؟ قَالُوا: بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: مَنْ نَزَلَ وَحْدَهُ وَ مَنَعَ رِفْدَهُ وَ جَلَدَ عَبْدَهُ، ثُمَّ قَالَ: أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ؟ قَالُوا: بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: مَنْ لَا یُرْجَی خَیْرُهُ وَ لَا یُؤْمَنُ شَرُّهُ، ثُمَّ قَالَ: أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ؟ قَالُوا: بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: مَنْ لَا یُقِیلُ عَثْرَةً وَ لَا یَقْبَلُ مَعْذِرَةً، ثُمَّ قَالَ: أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ؟ قَالُوا: بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: مَنْ یُبْغِضُ النَّاسَ وَ یُبْغِضُونَهُ، إِنَّ عِیسَی علیه‌السلام قَامَ خَطِیباً فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ فَقَالَ: یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ، لَا تَکَلَّمُوا بِالْحِکْمَةِ عِنْدَ الْجُهَّالِ فَتَظْلِمُوهَا وَ لَا تَمْنَعُوهَا أَهْلَهَا فَتَظْلِمُوهُمْ وَ لَا تُکَافِئُوا ظَالِماً فَیَبْطُلَ فَضْلُکُمْ، یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ الْأُمُورُ ثَلَاثَهٌ أَمْرٌ بَیِّنٌ رُشْدُهُ فَاتَّبِعُوهُ وَ أَمْرٌ بَیِّنٌ غَیُّهُ فَاجْتَنِبُوهُ وَ أَمْرٌ اخْتُلِفَ فِیهِ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ، أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ لَکُمْ مَعَالِمَ فَانْتَهُوا إِلَی مَعَالِمِکُمْ وَ إِنَّ لَکُمْ نِهَایَةً فَانْتَهُوا إِلَی نِهَایَتِکُمْ، إِنَّ الْمُؤْمِنَ بَیْنَ مَخَافَتَیْنِ أَجَلٌ قَدْ مَضَی لَا یَدْرِی مَا اللَّهُ صَانِعٌ فِیهِ وَ بَیْنَ أَجَلٍ قَدْ بَقِیَ لَا یَدْرِی مَا اللَّهُ قَاضٍ فِیهِ فَلْیَأْخُذِ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ مِنْ دُنْیَاهُ لِآخِرَتِهِ وَ مِنَ الشَّیْبَةِ قَبْلَ الْکِبَرِ وَ مِنَ الْحَیَاهِ قَبْلَ الْمَوْتِ، وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ مِنْ مُسْتَعْتَبٍ وَ مَا بَعْدَ الدُّنْیَا دَارٌ إِلَّا الْجَنَّةُ وَ النَّارُ. تحف العقول، ص27.

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: برای هر چیزی مقام بالایی وجود دارد، و مقام بالای مجالس، رو به‌قبله است، هرکس دوست دارد از همة مردم شریف‌تر و ومحترم‌تر باشد، از خدا پروا کند، و هرکس مایل است از همة مردم قوی‌تر باشد، برخدا توکّل کند، و هرکس می‌خواهد ثروتمندترین مردم باشد، اطمینانش به‌آنچه در دست خداست بیشتر از آن‌چیزی باشد که در دست خودش است، بعد فرمود: آیا شما را به‌بدترین مردم، خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا ای رسول خدا، فرمود: کسی است که به‌تنهایی منزل می‌گیرد، (و از جامعه فاصله می‌گیرد،) و عطا و بخشش و کمکش به‌کسی نمی‌رسد، و غلام و خدمتکارش را شلاق می‌زند، آن‌گاه فرمود: آیا ‌شما را به‌بدتر از این‌ها خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، ای رسول خدا، فرمود: کسی که امید خیر از او نمی‌رود، و مردم از شرّش در امان نیستند، سپس فرمود: آیا ‌شما را به بدتر از این‌ها، خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، ای رسول خدا، فرمود: کسی که مردم را دشمن دارد و مردم هم او را دشمن دارند. همانا عیسی علیه‌السلام برای ایراد سخنرانی در میان بنی‌اسرائیل ایستاد و گفت: ای بنی‌اسرائیل، سخنان حکیمانه را برای افراد نادان بازگو نکنید، که در این صورت به‌آن سخنان ستم روا داشته‌اید (و آن سخنان را ضایع کرده‌اید)، و آن سخنان را از اهلش بازندارید که به‌شایستگانِ شنیدن آن سخنان ستم روا داشته‌اید، و با ستمگر مقابله به‌مثل نکنید که برتری شما از بین می‌رود، ای بنی‌اسرائیل، کارها بر سه قسم است؛ کاری که درست بودنش روشن است، که در این صورت آن کار را انجام دهید، و کاری که نادرست بودنش روشن است، که در این صورت از آن دوری کنید، و کاری که مورد اختلاف است، که این کار را به‌خدا واگذار کنید، مردم، برای شما نشانه‎هایی است، به‌آن نشانه‌ها مراجعه کنید، و برای شما انتهایی است [وَ أنَّ إلَی رَبِّکَ المُنتَهَی: و این‌که پایان کار به‌سوی پروردگار توست؛ سوره نجم (53) آیه42]، همانا مؤمن در میان دو خوف است؛ مهلتی که گذشته، در حالی که نمی‌داند خداوند در مورد آن چه می‌کند، و مهلتی که باقی مانده است، در حالی که نمی‌داند خداوند در مورد آن چگونه داوری خواهد کرد، بنابر این باید انسان برای خود از خویش توشه بگیرد [و خود تلاش کند]، و از دنیایش برای آخرتش، و از جوانی برای دوران پیری خود و از زندگی برای مرگ، ذخیره کند، قسم به‌آن‌ که جانم در دست اوست، بعد از مرگ، طلب حلالیّت وجود ندارد، و بعد از دنیا هیچ خانة دیگری نیست، مگر بهشت یا آتش جهنم!

حکایت144-بهشت مشتاق این چهار نفر است!

وَ عَنْ أَنَسٍ‌ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله:‌ إِنَّ الْجَنَّةَ مُشْتَاقَةٌ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِی، فَهِبْتُ أَنْ أَسْأَلَهُ مَنْ هُمْ‌، فَأَتَیْتُ أَبَا بَکْرٍ، فَقُلْتُ: إِنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قَالَ: إِنَّ الْجَنَّةَ تَشْتَاقُ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِی، فَاسْأَلْهُ مَنْ هُمْ؟ فَقَالَ: أَخَافُ أَلَّا أَکُونَ مِنْهُمْ فَتُعَیِّرَنِی بِهِ بَنُو تَیْمٍ، فَأَتَیْتُ عُمَرَ، فَقُلْتُ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ، فَقَالَ: أَخَافُ أَلَّا أَکُونَ مِنْهُمْ فَتُعَیِّرَنِی بِهِ بَنُو عَدِیٍّ، فَأَتَیْتُ عُثْمَانَ، فَقُلْتُ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ، فَقَالَ: أَخَافُ أَلَّا أَکُونَ مِنْهُمْ فَتُعَیِّرَنِی بِهِ بَنُو أُمَیَّةَ، فَأَتَیْتُ عَلِیّاً وَ هُوَ فِی نَاضِحٍ لَهُ، فَقُلْتُ لَهُ: إِنَّ النَّبِیَّ صلّی الله علیه و آله قَالَ: إِنَّ الْجَنَّةَ مُشْتَاقَةٌ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِی، فَسَلْهُ مَنْ هُمْ؟ فَقَالَ: وَ اللَّهِ، لَأَسْأَلَنَّهُ، فَإِنْ کُنْتُ مِنْهُمْ لَأَحْمَدَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ لَمْ أَکُنْ مِنْهُمْ لَأَسْأَلَنَّ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَنِی مِنْهُمْ وَ أَوَدَّهُمْ، فَجَاءَ وَ جِئْتُ مَعَهُ إِلَى النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله فَدَخَلْنَا عَلَیْهِ وَ رَأْسُهُ فِی حَجْرِ دِحْیَةَ الْکَلْبِیِّ، فَلَمَّا رَآهُ دِحْیَةُ قَامَ إِلَیْهِ وَ سَلَّمَ عَلَیْهِ، وَ قَالَ: خُذْ بِرَأْسِ ابْنِ عَمِّکَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ، فَأَنْتَ أَحَقُّ بِهِ، فَاسْتَیْقَظَ النَّبِیُّ صلّی الله علیه و آله وَ رَأْسُهُ فِی حَجْرِ عَلِیٍّ، فَقَالَ لَهُ: یَا أَبَاالْحَسَنِ، مَا جِئْتَنَا إِلَّا فِی حَاجَةٍ، قَالَ: بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ، دَخَلْتُ وَ رَأْسُکَ فِی حَجْرِ دِحْیَةَ الْکَلْبِیِّ، فَقَامَ إِلَیَّ وَ سَلَّمَ عَلَیَّ وَ قَالَ: خُذْ بِرَأْسِ ابْنِ عَمِّکَ إِلَیْکَ، فَأَنْتَ أَحَقُّ بِهِ مِنِّی یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ، فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلّی الله علیه و آله: فَهَلْ عَرَفْتَهُ؟ فَقَالَ: هُوَ دِحْیَةُ الْکَلْبِیُّ، فَقَالَ لَهُ: ذَاکَ جِبْرِیلُ، فَقَالَ لَهُ: بِأَبِی وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَعْلَمَنِی أَنَسٌ أَنَّکَ قُلْتَ: الْجَنَّةُ مُشْتَاقَةٌ إِلَى أَرْبَعَةٍ مِنْ أُمَّتِی، فَمَنْ هُمْ؟ فَأَوْمَأَ إِلَیْهِ بِیَدِهِ، فَقَالَ: أَنْتَ وَ اللَّهِ أَوَّلُهُمْ، أَنْتَ وَ اللَّهِ أَوَّلُهُمْ، أَنْتَ وَ اللَّهِ أَوَّلُهُمْ، فَقَالَ: بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی، فَمَنِ الثَّلَاثَةُ؟ فَقَالَ لَهُ: الْمِقْدَادُ وَ سَلْمَانُ وَ أَبُوذَرٍّ. کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین علیه‌السلام، العلامة الحلی، ج1، ص275. ‌

از انس بن مالک نقل شده است که گفت: رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: بهشت مشتاق چهار تن از امّت من است، تصمیم گرفتم که از ایشان بپرسم آن چهار نفر چه کسانی هستند؟ بدین منظور رفتم سراغ ابوبکر و گفتم: همانا پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: بهشت مشتاق چهار نفر از امّتِ من می‌باشد، از آن حضرت بپرس که آنان چه کسانی هستند؟ گفت: می‌ترسم که از آنان نباشم و به‌این جهت «بنی تیم» مرا سرزنش کنند! رفتم نزد عمر، و به‌او همان مطلب را گفتم، گفت: می‌ترسم که از آنان نباشم و «بنی عَدی» مرا به‌خاطر آن، ملامت کنند! رفتم نزد عثمان و به‌او همان مطلب را گفتم، گفت: ترسم از این است که من از آن چهار نفر نباشم و بدین جهت «بنی امیه» مرا سرزنش کنند! به‌محضر علی علیه‌السلام شرفیاب شدم، آن حضرت را در نخلستان دیدم که به‌کشیدن آب از چاه اشتغال داشت، به‌ایشان عرض کردم: پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: بهشت مشتاقِ چهار نفر از امّتِ من است، از آن حضرت بپرس که آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: به‌خدا قسم این مطلب را از او خواهم پرسید؛ اگر یکی از آنان بودم خدای عزَّ و جلَّ را ستایش می‌کنم و اگر یکی از آنان نبودم از خدا درخواست می‌کنم که مرا یکی از آنان قرار دهد، و آنان را دوست می‌دارم! علی علیه‌السلام نزد پیامبر صلّی الله علیه و آله آمد و من هم همراهش آمدم، به‌محضرش شرفیاب شدیم، در حالی که سرش در دامن دحیة کلبی بود، همین که دحیه، علی علیه‌السلام را دید، از جا برخاست و به‌سوی آن حضرت آمد و به‌او سلام کرد، و عرضه داشت: ای امیرمؤمنان، سرِ پسر عمویت را بگیر، که تو به‌او سزاوارتری! پیامبر صلّی الله علیه و آله بیدار شد در حالی سرش در دامنِ علی علیه‌السلام بود، فرمود: ای ابوالحسن، حتماً کاری داشتی که نزد من آمدی، عرض کرد: ای رسول خدا، پدر و مادرم فدایت باد، بر شما وارد شدم، در حالی که سرت در دامنِ دحیة کلبی بود، او برخاست و به‌سوی من آمد و بر من سلام کرد، و گفت: سرِ پسرعمویت را به‌دامن بگیر، که تو از من به‌او سزاوارتری، ای امیرمؤمنان! پیامبر صلّی الله علیه و آله به‌آن حضرت فرمود: آیا او را شناختی؟ عرض کرد: او دحیة کلبی است، فرمود: او جبرئیل است، سپس علی علیه‌السلام عرض کرد: ای رسول خدا، پدر و مادرم فدایت باد، انس به‌من گفت که شما فرموده‌اید: بهشت مشتاق چهار تن از امّتِ من است، آنها چه کسانی هستند؟ رسول خدا صلّی الله علیه و آله با دست خود به‌سوی علی علیه‌السلام اشاره کرد و فرمود: به‌خدا قسم تو اوّلین فرد از آنان هستی، به‌خدا قسم تو اوّلین فرد از آنان هستی، به‌خدا قسم تو اولین فرد از آنان هستی، علی علیه‌السلام عرض کرد: پدر و مادرم فدایت، آن سه تن دیگر چه کسانی هستند؟ رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: مقداد، سلمان و ابوذر.    

حکایت143-عمّار یاسر؛ فانی در اهل بیت علیهم‌السلام

أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله یَوْماً وَ قَدْ غَصَّ مَجْلِسُهُ بِأَهْلِهِ، فَقَالَ: أَیُّکُمُ الْیَوْمَ نَفَعَ بِجَاهِهِ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ؟ فَقَالَ عَلِیٌّ علیه‌السلام: أَنَا، قَالَ: صَنَعْتَ مَا ذَا؟ قَالَ: مَرَرْتُ بِعَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ وَ قَدْ لَازَمَهُ بَعْضُ الْیَهُودِ فِی ثَلَاثِینَ دِرْهَماً کَانَتْ لَهُ عَلَیْهِ، فَقَالَ عَمَّارٌ: یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله، یُلَازِمُنِی وَ لَا یُرِیدُ إِلَّا أَذَایَ وَ إِذْلَالِی لِمَحَبَّتِی لَکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ، فَخَلِّصْنِی مِنْهُ بِجَاهِکَ، فَأَرَدْتُ أَنْ أُکَلِّمَ لَهُ الْیَهُودِیَّ، فَقَالَ: یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ، أَنَا أُجِلُّکَ فِی قَلْبِی وَ عَیْنِی مِنْ أَنْ أَبْذُلَکَ لِهَذَا الْکَافِرِ وَ لَکِنِ اشْفَعْ لِی إِلَی مَنْ لَا یَرُدُّکَ عَنْ طَلِبَةٍ، فَلَوْ أَرَدْتَ جَمِیعَ جَوَانِبِ الْعَالَمِ أَنْ یُصَیِّرَهَا کَأَطْرَافِ السُّفْرَةِ لَفَعَلَ، فَاسْأَلْهُ أَنْ یُعِینَنِی عَلَی أَدَاءِ دَیْنِهِ وَ یُغْنِیَنِی عَنِ الِاسْتِدَانَةِ، فَقُلْت:ُ اللَّهُمَّ افْعَلْ ذَلِکَ بِهِ، ثُمَّ قُلْتُ لَهُ: اضْرِبْ إِلَی مَا بَیْنَ یَدَیْکَ مِنْ شَیْءٍ حَجَرٍ أَوْ مَدَرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَقْلِبُهُ لَکَ ذَهَباً إِبْرِیزاً، فَضَرَبَ یَدَهُ، فَتَنَاوَلَ حَجَراً فِیهِ أَمْنَانٌ، فَتَحَوَّلَ فِی یَدِهِ ذَهَباً، ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی الْیَهُودِیِّ، فَقَالَ: وَ کَمْ دَیْنُکَ؟ قَالَ: ثَلَاثُونَ دِرْهَماً، قَالَ: فَکَمْ قِیمَتُهَا مِنَ الذَّهَبِ؟ قَالَ: ثَلَاثَةُ دَنَانِیرَ، فَقَالَ عَمَّارٌ: اللَّهُمَّ بِجَاهِ مَنْ بِجَاهِهِ قَلَبْتَ هَذَا الْحَجَرَ لَیِّنْ لِی هَذَا الذَّهَبَ لِأَفْصِلَ قَدْرَ حَقِّهِ، فَأَلَانَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ، فَفَصَلَ ثَلَاثَةَ مَثَاقِیلَ وَ أَعْطَاهُ، ثُمَّ جَعَلَ یَنْظُرُ إِلَیْهِ وَ قَالَ: اللَّهُمَّ إِنِّی سَمِعْتُکَ تَقُولُ: «کَلَّا إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی» سوره علق (96) آیه6. وَ لَا أُرِیدُ غِنًی یُطْغِینِی، اللَّهُمَّ فَأَعِدْ هَذَا الذَّهَبَ حَجَراً بِجَاهِ مَنْ بِجَاهِهِ جَعَلْتَهُ ذَهَباً بَعْدَ أَنْ کَانَ حَجَراً، فَعَادَ حَجَراً، فَرَمَاهُ مِنْ یَدِهِ، وَ قَالَ: حَسْبِی مِنَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مُوَالاتِی لَکَ یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله: فَتَعَجَّبَتْ مَلَائِکَةُ السَّمَاوَاتِ مِنْ قِیلِهِ وَ عَجَّتْ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِالثَّنَاءِ عَلَیْهِ فَصَلَوَاتُ اللَّهِ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ تَتَوَالَی عَلَیْهِ، فَأَبْشِرْ یَا أَبَا الْیَقْظَانِ، فَإِنَّکَ أَخُو عَلِیٍّ فِی دِیَانَتِهِ وَ مِنْ أَفَاضِلِ أَهْلِ وَلَایَتِهِ وَ مِنَ الْمَقْتُولِینَ فِی مَحَبَّتِهِ تَقْتُلُکَ الْفِئَةُ الْبَاغِیَةُ وَ آخِرُ زَادِکَ مِنَ الدُّنْیَا صَاعٌ مِنْ لَبَنٍ وَ یَلْحَقُ رُوحُکَ بِأَرْوَاحِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْفَاضِلِینَ، فَأَنْتَ مِنْ خِیَارِ شِیعَتِی. التفسیر المنسوب للإمام الحسن العسکری علیه‌السلام، ص63، ح44.

یک روز رسول خدا صلّی الله علیه و آله در مجلسی که مملوِّ از جمعیّت بود، فرمود: کدام‌یک از شما امروز با آبرویش به‌برادر مؤمنش نفع رسانده است؟ علی علیه‌السلام عرض کرد: من، فرمود: چه کردی؟ عرض کرد: عمّار را دیدم که یکی از یهودیان او را مُلزَم به‌پرداخت بدهی خود به‌مبلغ  سی درهم نموده است، عمّار به‌من گفت: ای برادر رسول خدا صلّی الله علیه و آله، یهودی مرا رها نمی‌کند، و قصدش از این کار تنها اذیّت کردن و خوار کردنِ من است؛ آن هم به‌خاطر این‌که من شما اهل بیت را دوست دارم، تو را به‌آبرویت قسم، مرا از دست او رها فرما، علی علیه‌السلام می‌فرماید: خواستم دربارة عمّار (پادرمیانی و وساطت کرده و) با مردِ یهودی صحبت کنم، ولی او گفت: ای برادر رسول خدا، من شأن تو را در دل و چشمم اجلّ از آن می‌دانم که تو را خرج این کافر نمایم، ولی شفاعت مرا در نزد کسی (خدایی) بکن که هیچ خواهش و درخواست تو را برنمی‌گرداند، پس اگر بخواهی خداوند تمام اطراف جهان را مانند اطراف یک سفره گرداند، این کار را خواهد کرد، حال از او بخواه که مرا برای ادای بدهی آن یهودی کمک کند و مرا از قرض گرفتن دوباره بی‌نیاز فرماید، عرض کردم: بارالها، حاجتش را برآورده فرما، آن‌گاه به‌او گفتم: دستت را بزن به‌آنچه جلویت از سنگ یا گِل است؛ زیرا خداوند آن را برایت تبدیل به‌طلای خالص (عربی) خواهد فرمود، او دستش را بر آن‌ها زد، و سنگی را برداشت که وزنش دو یا چند رطل (90 یا 91 مثقال) بود، و به‌سوی مردِ یهودی حرکت کرد، و به‌اوگفت: چقدر از من طلبکاری؟ گفت: سی درهم، پرسید: اگر تبدیل به‌طلا کنی چقدر می‌شود؟ گفت: سه دینار، عمّار عرض کرد: خداوندا، به‌آبروی آن کسی که به‌واسطة آبرویش این سنگ را طلا کردی، این شمش طلا را برایم نرم ساز تا به‌اندازة طلبش از آن جدا سازم، خدای عزّوجلّ آن شمش طلا را برایش نرم فرمود، عمّار سه مثقال از آن طلای نرم شده جدا کرد و به‎مرد یهودی داد، و چشم به‌یهودی دوخت و دل متوجّه خدای خویش کرد و عرض کرد: خداوندا، من شنیدم که فرمودی: «چنین نیست [که می‌پندارند]، بی‌شک آدمی همین‌که خود را بی‌نیاز دید، سرکشی می‌کند»، و من آن بی‌نیازی را که طاغی و سرکشم سازد، نمی‌خواهم، خداوندا، به‌آبروی کسی که به‌خاطر آبرویش آن سنگ را تبدیل به‌این شمش طلا فرمودی، دوباره این شمش طلا را تبدیل به‌سنگ فرما، (دعای عمّار مستجاب شد و) شمش طلا تبدیل به‌سنگ شد، و عمّار آن را روی زمین انداخت، و (به‌امیرالمؤمنین علیه‌السلام) عرض کرد: ای برادر رسول خدا، از دنیا و آخرت برای من دوستی شما، بس است! رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: فرشتگان آسمان‌ها از سخن عمّار تعجّب کردند و صدای خود را به‌سوی خداوند متعال، در ‌ستایش او بلند کردند، پس درودهای خدا از بالای عرشش پی در پی بر او نازل می‌شود، پس مژده باد بر تو ای اباالیقضان (کنیة عمّار بن یاسر)؛ زیرا تو برادرِ دینی علی هستی، و از ولایتمداران برتر و از شهدای در راه محبّت او هستی، تو را گروه سرکش می‌کشند، و آخرین توشة تو از دنیا پیمانه‌ای از شیر است، و روحت به‌ارواح محمّد و آل برجسته مقامش مُلحَق خواهد شد، و تو از خوبان شیعیان من هستی!

حکایت142-فرشتگان خادمان پیامبر و آل او هستند

و منها أَنَّ سَلْمَانَ قَالَ‌: کَانَتْ فَاطِمَةُ علیهاالسلام جَالِسَةً قُدَّامَهَا رَحًى تَطْحَنُ بِهَا الشَّعِیرَ وَ عَلَى عَمُودِ الرَّحَى دَمٌ سَائِلٌ وَ الْحُسَیْنُ فِی نَاحِیَةِ الدَّارِ یَبْکِی، فَقُلْتُ: یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ دَبِرَتْ کَفَّاکِ وَ هَذِهِ فِضَّةُ. فَقَالَتْ: أَوْصَانِی رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله أَنْ تَکُونَ الْخِدْمَةُ لَهَا یَوْماً وَ لِی یَوْماً، فَکَانَ أَمْسِ یَوْمَ خِدْمَتِهَا. قَالَ سَلْمَانُ‌: إِنِّی مَوْلَى عَتَاقَةٍ إِمَّا أَنْ أَطْحَنَ الشَّعِیرَ أَوْ أُسَکِّتَ لَکِ الْحُسَیْنَ‌، فَقَالَت:ْ أَنَا بِتَسْکِیتِهِ‌ أَرْفَقُ وَ أَنْتَ تَطْحَنُ الشَّعِیرَ، فَطَحَنْتُ شَیْئاً مِنَ الشَّعِیرِ، فَإِذَا أَنَا بِالْإِقَامَة،ِ فَمَضَیْتُ وَ صَلَّیْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله وسلّم، فَلَمَّا فَرَغْتُ، قُلْتُ لِعَلِیّ مَا رَأَیْتُ، فَبَکَى وَ خَرَجَ ثُمَّ عَادَ یَتَبَسَّمُ، فَسَأَلَهُ عَنْ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله وسلّم قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى فَاطِمَةَ وَ هِیَ مُسْتَلْقِیَةٌ لِقَفَاهَا وَ الْحُسَیْنُ نَائِمٌ عَلَى صَدْرِهَا وَ قُدَّامَهَا الرَّحَى تَدُورُ مِنْ غَیْرِ یَدٍ، فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ قَال:َ یَا عَلِیُّ، أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَةً سَیَّارَةً فِی الْأَرْضِ یَخْدُمُونَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ. الخرائج و الجرائح، الراوندی، قطب الدین، ج2، ص530، فصل فی ذکر أعلام فاطمة البتول علیهاالسلام، ح6.

یکی از کسانی که از حضرت زهرا سلام الله علیها کرامت نقل می‌کند، سلمان است، او می‌گوید: فاطمه علیهاالسلام نشسته بود، جلویش آسیایی بود که با آن جوها را آسیاب می‌کرد، و بر دستة آسیاب، خون سرازیر می‌شد، و حسین در گوشه‌ای از خانه گریه می‌کرد، عرض کردم: ای دختر رسول خدا، دستانت مجروح شده است، فضه که هست! فرمود: رسول خدا صلّی الله علیه و آله به‌من سفارش کرده که کارهای خانه یک روز بر عهدة او باشد و یک روز هم بر عهدة من؛ دیروز نوبت او بود (که کارهای خانه را انجام دهد و امروز نوبت من است)، سلمان عرض کرد: من بندة آزاد شدة شما هستم، یا اجازه بدهید که من قدری از جوها را آسیاب کنم یا اجازه دهید من حسین برایت ساکت کنم، فرمود: من برای ساکت کردن حسین مناسب‌تر هستم، شما جوها را آسیاب کن. مقداری از جوها را آسیاب کردم، تا زمانی که هنگام اقامة نماز شد، پس رفتم و با رسول خدا صلّی الله علیه و آله نماز خواندم، بعد از نماز آنچه را دیده بودم برای علی نقل کردم، حضرت گریست و بیرون رفت، سپس در حالی که تبسّم بر لب داشت، برگشت، رسول خدا علّتِ تبسّمِ او را جویا شد، عرض کرد: نزد فاطمه رفتم، دیدم به‌پشت خوابیده است و حسین روی سینه‌اش خوابیده، و جلویش آسیاب، بدون دخالت هیچ دستی، می‌چرخد! رسول خدا صلّی الله علیه و آله تبسّم کرد و فرمود: مگر نمی‌دانی که برای خدا فرشتگانی هستند که در روی زمین حرکت می‌کنند، در حالی که به‌پیامبر و آلش تا روز قیامت خدمت می‌کنند؟

روایت145-هفت سفارش پیامبر به‌سلمان

قَالَ سَلْمَانُ رحمة الله علیه: أَوْصَانِی خَلِیلِی رسول الله صلّی الله علیه و آله بِسَبْعِ لاَ أَدَعُهُنَّ عَلَى حَالٍ؛ أَنْ أَنْظُرَ إِلَى مَنْ هُوَ دُونِی، وَ لاَ أَنْظُرَ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقِی، وَ أَنْ أُحِبَّ اَلْفُقَرَاءَ وَ أَدْنُوَ مِنْهُمْ، وَ أَنْ أَقُولَ اَلْحَقَّ وَ إِنْ کَانَ مُرّاً، وَ أَنْ أَصِلَ رَحِمِی وَ إِنْ کَانَتْ مُدْبِرَةً، وَ أَنْ لاَ أَسْأَلَ اَلنَّاسَ شَیْئاً، وَ أوصانی أَنْ اُکثِرَ مِن قولِ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ کُنُوزِ اَلْجَنَّةِ. الحکایات، للشیخ المفید، محمدبن محمد بن نعمان، ص96.

سلمان رحمه الله می‌گوید: دوستم، رسول خدا صلی الله علیه و آله مرا به‌هفت خصلت سفارش نمود که در هیچ حالى آنها را ترک نخواهم کرد: 1-این‌که به‌زیر دستانم بنگرم، 2-و به‌بالا دستم نگاه نکنم، 3-و این‌که فقیران را دوست بدارم و به‌آنها نزدیک شوم، 4-و این‌که حقّ را بگویم اگر چه تلخ و ناگوار باشد، 5-و صلۀ رحم نمایم گرچه آنها به‌من پشت کرده باشند، 6-و این‌که (در امور مادّی) از مردم چیزى درخواست نکنم، 7-و این‌که ذکر «لا حول و لا قوّة الاّ باللّه»، را زیاد بگویم، زیرا این ذکر از گنج‌هاى بهشت است.

حکایت141- حدیثی برابر با حسن و حسین علیهماالسلام

جَاءَ رَجُلٌ إِلَى فَاطِمَةَ عَلَیْهَاالسَّلَامُ فَقَالَ: یَا ابْنَةَ رَسُولِ اللَّهِ، هَلْ تَرَکَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عِنْدَکِ شَیْئاً تُطْرِفِینِیهِ‌. فَقَالَتْ: یَا جَارِیَةُ، هَاتِ تِلْکَ الْحَرِیرَةَ. فَطَلَبَتْهَا فَلَمْ تَجِدْهَا، فَقَالَتْ: وَیْحَکِ اطْلُبِیهَا، فَإِنَّهَا تَعْدِلُ عِنْدِی حَسَناً وَ حُسَیْناً. فَطَلَبَتْهَا فَإِذَا هِیَ قَدْ قَمَمَتْهَا فِی قُمَامَتِهَا، فَإِذَا فِیهَا: قَالَ مُحَمَّدٌ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَیْسَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ لَمْ یَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ‌، وَ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یُؤْذِی جَارَهُ، وَ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیَقُلْ خَیْراً أَوْ یَسْکُتْ. إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْخَیِّرَ الْحَلِیمَ الْمُتَعَفِّفَ، وَ یُبْغِضُ الْفَاحِشَ الضَّنِینَ السَّئَّالَ الْمُلْحِفَ. إِنَّ الْحَیَاءَ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْإِیمَانُ فِی الْجَنَّةِ، وَ إِنَّ الْفُحْشَ مِنَ الْبَذَاءِ، وَ الْبَذَاءُ فِی النَّارِ. دلائل الإمامة، ط مؤسسة البعثة، الطبری‌ الصغیر، محمد بن جریر، ج1، ص65.

بعد از وفات رسول خدا صلّی الله علیه و آله مردی ‌به‌محضر حضرت فاطمه سلام الله علیها شرفیاب شد و عرض کرد: ای دختر رسول خدا، آیا رسول خدا در نزد شما چیزی باقی گذاشته است که آن را به‌من تحفه دهید؟ فرمود: ای کنیز، آن پارچة حریر را بیاور، کنیز به‌دنبالش گشت ولی آن را نیافت، حضرت زهرا سلام الله علیها فرمود: وای بر تو، پیدایش کن؛ که آن در نزد من برابر با حسن و حسین است! کنیز جستجوی بیشتری کرد و متوجّه شد آن را با زباله‌ها جارو کرده است، در میان آن پارچه نوشته شده بود: محمّد پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: از مؤمنان محسوب نمی‌شود هرکس همسایة خود را از بدی‌هاش در امان نداشته باشد، و هرکس به‌خدا و روز قیامت ایمان داشته باشد همسایة خود را اذیّت نمی‌کند، و هرکس به‌خدا و روز قیامت ایمان داشته باشد یا سخن خوبی بر زبان جاری می‌کند، یا هیچ حرفی نمی‌زند، همانا خداوند شخص خیرخواهِ پرحوصلة پاکدامن را دوست دارد و از شخص بدزبانِ تنگ نظرِ (بخیلِ) بسیار پرسش کننده (متکدّی) و کسی که دامن خود را از روى تکبّر بر زمین می‌کشد، بدش می‌آید، همانا حیا نشانة ایمان است و صاحبِ ایمان در بهشت است، و ناسزا از سخن زشت و ناروا است و کسی که سخن زشت و ناروا می‌گوید، در آتش جهنّم است. 

حکایت140-ذکری بالاتر از خدمتگزار، برای وقتِ خوابیدن

وَ رُوِیَ‌ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ‌السَّلَامُ قَالَ لِرَجُلٍ مِنْ بَنِی سَعْدٍ: أَ لَا أُحَدِّثُکَ عَنِّی وَ عَنْ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ؟ أَنَّهَا کَانَتْ عِنْدِی فَاسْتَقَتْ بِالْقِرْبَةِ حَتَّى أَثَّرَ فِی صَدْرِهَا وَ طَحَنَتْ بِالرَّحَى حَتَّى مَجِلَتْ یَدَاهَا وَ کَسَحَتِ الْبَیْتَ حَتَّى اغْبَرَّتْ ثِیَابُهَا وَ أَوْقَدَتْ تَحْتَ الْقِدْرِ حَتَّى دَکِنَتْ ثِیَابُهَا فَأَصَابَهَا مِنْ ذَلِکَ ضُرٌّ شَدِیدٌ، فَقُلْتُ لَهَا: لَوْ أَتَیْتِ أَبَاکِ فَسَأَلْتِهِ خَادِماً یَکْفِیکِ حَرَّ مَا أَنْتِ فِیهِ مِنْ هَذَا الْعَمَلِ، فَأَتَتِ النَّبِیَّ صلّی الله علیه و آله فَوَجَدَتْ‌ عِنْدَهُ حُدَّاثاً فَاسْتَحْیَتْ فَانْصَرَفَتْ فَعَلِمَ صلّی الله علیه و آله أَنَّهَا قَدْ جَاءَتْ لِحَاجَةٍ، فَغَدَا عَلَیْنَا وَ نَحْنُ فِی لِحَافِنَا، فَقَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ، فَسَکَتْنَا وَ اسْتَحْیَیْنَا لِمَکَانِنَا، ثُمَّ قَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ‌. فَسَکَتْنَا، ثُمَّ قَالَ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ، فَخَشِینَا إِنْ لَمْ نَرُدَّ عَلَیْهِ أَنْ یَنْصَرِفَ وَ قَدْ کَانَ یَفْعَلُ ذَلِکَ‌ فَیُسَلِّمُ ثَلَاثاً فَإِنْ أُذِنَ لَهُ وَ إِلَّا انْصَرَفَ، فَقُلْنَا: وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ یَا رَسُولَ اللَّهِ، ادْخُلْ، فَدَخَلَ وَ جَلَسَ عِنْدَ رُءُوسِنَا، ثُمَّ قَالَ: یَا فَاطِمَةُ، مَا کَانَتْ حَاجَتُکِ أَمْسِ عِنْدَ مُحَمَّدٍ؟ فَخَشِیتُ إِنْ لَمْ نُجِبْهُ أَنْ یَقُومَ، فَأَخْرَجْتُ رَأْسِی، فَقُلْت:ُ أَنَا وَ اللَّهِ أُخْبِرُکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّهَا اسْتَقَتْ بِالْقِرْبَةِ حَتَّى أَثَّرَ فِی صَدْرِهَا وَ جَرَّتْ بِالرَّحَى حَتَّى مَجِلَتْ یَدَاهَا وَ کَسَحَتِ الْبَیْتَ حَتَّى اغْبَرَّتْ ثِیَابُهَا وَ أَوْقَدَتْ تَحْتَ الْقِدْرِ حَتَّى دَکِنَتْ ثِیَابُهَا، فَقُلْتُ لَهَا: لَوْ أَتَیْتِ أَبَاکِ فَسَأَلْتِهِ خَادِماً یَکْفِیکِ حَرَّ مَا أَنْتِ فِیهِ مِنْ هَذَا الْعَمَلِ، قَالَ: أَ فَلَا أُعَلِّمُکُمَا مَا هُوَ خَیْرٌ لَکُمَا مِنَ الْخَادِمِ؟ إِذَا أَخَذْتُمَا مَنَامَکُمَا فَکَبِّرَا أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ تَکْبِیرَةً وَ سَبِّحَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ تَسْبِیحَةً وَ احْمَدَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ تَحْمِیدَةً، فَأَخْرَجَتْ فَاطِمَةُ علیهاالسلامُ رَأْسَهَا وَ قَالَتْ: رَضِیتُ عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ، رَضِیتُ عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ‌. مَن لا یحضره الفقیه، الشیخ الصدوق، ج1، ص320، ح947 و علل الشرایع، ج2، باب 88، علة تسبیح فاطمة علیهاالسلام، ص366، ح1.

نقل شده است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام به‌مردی از قبیلة بنی اسد فرمود: آیا برایت از خودم و فاطمة زهرا نقل نکنم؟ همانا او همسرم من بود، و آن قدر با مَشک آب کشید که در سینه‌اش اثر گذاشت، و آن قدر با آسیاب آرد کرد تا این‌که دست‌هایش پینه زد، و آن قدر خانه را جارو کرد که لباس‌هایش غبارآلود شد، و آن قدر زیر دیگ را شعله‌ور ساخت که لباس‌هابیش سیاه شد، و در اثر این کارها، زحمت و مشقّت فراوانی متحمّل شد، به‌او عرض کردم: خوب است که نزد پدرت رفته و از او خدمتگزاری درخواست کنی، تا کمی از سختی و مشقتی که بر دوش شما است، را کم‌کند، فاطمه نزد پیامبر صلّی الله علیه و آله رفت و در آنجا جمعی را دید که مشغول صحبت کردن با آن حضرت بودند، خجالت کشید و برگشت، رسول خدا صلّی الله علیه و آله متوجّه شد که فاطمه برای کاری نزد ایشان آمده است، لذا صبح روز بعد آمد در حالی که ما در رختخواب بودیم، برای اجازه گرفتن فرمود: السلام علیکم، ما ساکت شدیم و چون زیر لحاف بودیم خجالت کشیدیم به‌آن حضرت اجازه دهیم وارد شود، برای دوّمین بار فرمود: السلام علیکم، و ما جواب ندادیم، برای بار سوّم فرمود: السلام علیکم، ما ترسیدیم که این بار هم اگر جواب سلامش را ندهیم برگردد؛ زیرا عادت آن بزرگوار این بود که اگر سه بار سلام کرد و کسی جوابش را نداد، برمی‌گشت، عرض کردیم: و علیک السلام ای رسول خدا، وارد شوید، حضرت وارد شد و [در حالی که ما هر دو، لحاف را روی سرمان کشیده بودیم،] کنارِ سرِ ما نشست، و فرمود: فاطمه جان، دیروز با من چه‌کار داشتی؟ من ترسیدم که اگر جوابش را ندهیم برخیزد و برود، لذا سرم را از زیر لحاف بیرون آورده و عرض کردم: ای رسول خدا، به‌خدا قسم من به‌شما خبر می‌دهم، همانا فاطمه آن قدر با مَشک آب کشید که بر روی سینه‌اش اثر گذاشت، و آن قدر با آسیاب آرد کرد که دست‌هایش پینه بست، و آن قدر خانه را جارو کرد که لباس‌هایش را گرد و غبار گرفت، و آن قدر زیرِ دیگ را مشتعل نمود که لباس‌هایش سیاه و دودی شد، من به‌او پیشنهاد دادم که اگر مایلی نزد پدرت برو و از او خدمتگزاری طلب کن، تا کمی از زحمتِ کارهایی که بر دوشت است کاسته شود، حضرت فرمود: آیا به‌شما چیزی نیاموزم که برایتان از خدمتگزار بهتر است؟ هر وقت به‌بستر خود رفتید تا بخوابید، سی وچهار مرتبه بگویید الله اکبر، و سی و سه مرتبه بگویید سبحان الله و سی و سه مرتبه بگویید الحمدلله، فاطمه [که تا این لحظه سرش زیر لحاف بود،] سر خود را از زیر لحاف بیرون آورد و عرض کرد: از خدا و رسولش راضی شدم، از خدا و رسولش راضی شدم!